Törkiyä - Ğıyraq liniyäsendä ênergetika diplomatiyäse

Törkiyä ilbaşı Räcäp Tayyip Ärdoğannıñ 22 nçe aprel’dä Ğıyraqqa säfäre ike il arasındağı mönäsäbätlärne yaña basqıçqa kütärergä mömkinlek birde.

Säfär qısalarında ênergiyädän xärbi xezmättäşlekkä, transporttan awıl xucalığına qadär törle tarmaqlarda 26 kileşü imzalandı.

İmza salınğan dokumentlar arasında iñ möhime – hiçşikesez “Üseş yulı” kileşüe ide. Östäwenä kileşügä Törkiyä häm Ğıyraq qına tügel, Berläşkän Ğaräp Ämirlekläre häm Qatar da qul quydılar.

“Üseş yulı” proyektı ni öçen möhim? Ul töbäktä nilärne üzgärtäçäk?

“Üseş yulı” proyektı qısalarında 1200 çaqrımlıq timer yul häm avtoyullar tözü küzdä totıla.

Şulay itep Törkiyäneñ İskändärun portı häm Farsı qultığındağı Fao portı ber-bersenä totaşaçaq.

Proyekt Awrupa belän Aziya säwdä yulların totaşırtıruçı iñ qısqa marşrut bulaçaq.

Ul diñgez şartlarına qaramastan Awrupa Berlege belän Farsı qultığı töbäge arasında özleksez säwdä ağımın täêmin itäçäk.        

Proyekt yärdämendä Farsı qultığı illärennän, şulay uq Ğıyraqtan Awrupağa gaz qudıru tağın da qısqa waqıt êçendä häm küpkä êkonomiyäleräk bulaçaq. “Üseş yulı” proyektı Törkiyäneñ ênergiya üzägenä äwerelüenä zur öleş kertäçäk.

Proyekt yärdämendä Törkiyä Ğıyraqnıñ ênergiya çığanaqların dön’ya bazarına çığaruda aktiv rol’ uynayaçaq.

“Üseş yulı” proyektı şulay uq Qızıl diñgezdäge krizis arqasında transport  sanı sizelerlek kimegännän soñ Süäeş kanalına zur köndäş bulaçaq.

Fao portınnan Awrupağa baraçaq köymäneñ säfäre Süäeş kanalı belän çağıştırğanda 15 köngä otışlıraq bulaçaq.  

Berençe köymä Fao portına yıl axırında tuqtalır dip kötelä.

Tämamlanğaç port Yaqın Könçığışnıñ iñ zur konteyner portı bularaq bilgele Dubaydağı “Djebel Ali”ne uzaçaq.

 Törkiyä ilbaşı Ärdoğannıñ säfäre qısalarında “Üseş yulı” belän bergä ênergiya ölkäsendä da bik möhim xezmättäşlek öçen yul açıldı. Törkiyä belän Ğıyraq arasında “Ênergetika ölkäsendä xezmättäşlek” turında kileşü memorandumı imzalandı.

Şuña bäyle räweştä Kärkük Yumurtalık neft’ ütkärgeçe bik qısqa waqıt êçendä üz êşen yañadan başlar dip kötelä. Şulay uq “Üseş yulı”na parallel’ räweştä tözeläçäk ütkärgeçlär belän Farsı qultığı neften kiläse çorda Törkiyägä cibärüneñ planlaştırıluı belderelä.

Ğıyraqnıñ isbatlanğan neft’ zapasları yaqınça 145 milliard miçkä dip farazlana.

İldä dön’yanıñ neft’ rezevlarınıñ yaqınça 8%ı urnaşqan. Ğıyraq nefte citeşterü çığımı häm sıyfatı yağınnan dön’yada iñ arzan neft’lärneñ berse bularaq bilgele.

İlbaşı Ärdoğannıñ säfäre barışında şulay uq uzğan aprel’dä ağımı tuqtağan Ğıyraq-Törkiyä êşkärtelmägän neft’ ütkärgeçe yañadan êşli başlar dip kötelä.

Kärkük Yumurtalık êşkärtelmägän neft’ ütkärgeçe yıllıq 70 million miçkädän artıq taşu mömkinlegenä iyä. Kiläse çorda sıydırışlılıq ta kiñäyteläçäk.

Törkiyä belän Ğıyraq arasında säwdä küläme yıllıq yaqınça 30 milliard dollar täşkil itä. Yaqlar arasındağı dialognıñ köçäyüe belän külämne tağın da arttıru maqsat itep quyıla.

Mäxmüt Gürär/TRT Xäbär