Süriyädä terror yawı astındağı ênergiya çığanaqları
Kön tärtibendä ênergetika - 14/2024
Kön tärtibendä ênergetika 14/2024
Törkiyäneñ terrorçılıqqa qarşı köräşe özleksez däwam itä. İlbaşı Räcäp Tayyip Ärdoğan çik buyında “terror poyası” buldıruğa berqayçan da röxsät itelmäyäçägenä küp tapqırlar basım yasadı, Änkara Ğıyraq häm Süriyäneñ tön’yağında daimi operaśiyälär oyıştıra.
Ayıruça Ğıyraqnıñ tön’yağınnan başlap häm Süriyäne dä kertep töbäktä terror oyışmalarınnan arındırılğan qurqınıçsız imin töbäk buldıru iñ möhim maqsatlarnıñ berse.
”PKK” terror oyışması AQŞ yärdäme belän Süriyäneñ tön’yağındağı küp töbäklärne yawlap aluın däwam itä.
Süriyä – töbäktäge İran häm Ğıyraq kebek illär belän çağıştırırlıq külämdä bulmasa da uglevodorod çığanaqlarına bay il. Watandaşlar suğışı aldınnan üz-üzen täêmin itkän, xätta êksport başqarğan Süriyä rejimı suğışnıñ cimergeç täêsire, terror oyışmaları häm ildäge däwlätneke bulmağan qorallı aktyerlarnıñ regional’ östelege arqasında böten ênergiya çığanaqlarınıñ diyärlek kontrolen yuğalttı. Färat yılğası buyındağı uñdırışlı awıl xucalığı cirläre häm gidroêlektr ênergiyäse citeşterüçe böyälar dä terror oyışmaları qulına küçte.
Süriyäneñ êşkärtelmägän neft’ rezervları 2 milliard 500 million miçkä tiräse dip farazlana. Bu ilne dön’yada iñ küp zapaslarğa iyä 32 nçe il itä.
Watandaşlar suğışınnan êlek Süriyä yıl sayın urtaça 9 milliard kub metr tabiği gaz citeştergän.
Dimäşq rejimınıñ ildäge watandaşlar suğışı aldınnan bulğan ênergiya çığanaqları häm citeşterü quäteneñ küpçelek öleşe 2013-2015 nçe yıllarda “DEAŞ” terror oyışması qulına küçte.
”DEAŞ” terror oyışması ildä 2013 nçe yıl urtalarınnan birle ênergiya mäydannarı aşa alğa baru strategiyäse alıp bardı.
”DEAŞ” Süriyäneñ iñ zur neft’ häm tabiği gaz çığanaqların üz êçenä alğan Däyr-êz-Zornı, şulay uq Rakka, Xoms häm Xasäkädäge mäydannarnı da üz qulına aldı.
2016 nçı yılda “PKK/YPG” terror oyışması AQŞ yärdäme belän bu mäydannarnıñ küpçelegen qulğa töşerde.
Säyäsi, iqtisadi häm soŝial’ tikşerenülär waqıfı SETA äzerlägän “Süriyädäge tabiği çığanaqlar” isemle xisapqa qarağanda, “PKK/YPG” terror oyışması basıp alığan Äl Ömär töbäge ilneñ iñ zur neft’ çığanağı. Yawlap alınğan Däyr-êz-Zor töbäge şulay uq neft’ çığanaqlarına bay, ilneñ bay häm möhim tabiği resursları bulğan töbäklärneñ berse. Däyr-êz-Zornıñ könçığışındağı neft’ çığanaqları ilneñ barlıq ênergiya resuslarınıñ 30%tan artığın täşkil itä.
Şul uq xisaptan kürengänçä, “PKK/YPG” terror oyışması ilneñ barlıq ênergiya çığanaqlarınıñ dürttän öç öleşen kontrol’dä tota. AQŞ citäkçelegeneñ yärdäme belän “PKK/YPG”nıñ bu çığanaqlardan yaqınça 1 milliard 100 million dollar neft’ kereme aluı farazlana.
“PKK/YPG” terror oyışması häm rejim Xasäkädäge neft’ skavjinaların bergä kontrol’dä totalar. Neft’ citeşterü däwam itkän Rümeylan, Süvädiyä häm Karaçok mäydannarındağı yaqınça 350 keçkenä skvajinadan kön sayın 30-35 meñ miçkä neft’ çığarıla.
Terror oyışması şulay uq Süriyäneñ iñ zur tabiği ğaz qorılması bulğan Konokonı da yawlap aldı. Bu töbäktä yıl sayın 1 milliard 400 million kub metr tabiği gaz çığarıla dip farazlana.
”PKK/YPG” terror oyışması AQŞnıñ xärbi yärdäme belän ildäge möhim böyälärne dä yawlap aldı.
Avtor: Mäxmüt Gürär / TRT Xäbär
