Terrorçılıqqa qarşı köräştä yaña çor

Törkiyä ilbaşı Räcäp Tayyip Ärdoğannıñ süzlärennän soñ tışqı êşlär ministrı Xaqan Fidannıñ töbäkkä säfärläre häm mäydandağı adımnar Törkiyäneñ terrorçılıqqa qarşı köräş qısalarında Ğıyraqta häm Süriyädä yaña xärbi operaśiyälärgä kereşäçägen kürsätä. Şul uq waqıtta AQŞnıñ töbäktän çigenep çigenmäwe, Rusiya häm İran kebek aktyerlar yasayaçaq adımnar da Törkiyäneñ bäyläneşle xäräkät tören bilgeläyäçäk kebek kürenä.

Törkiyä cähätennän töbäk dinamikaları uñay täräqqiyät’lär kürsätä. Ayıruça Bagdat citäkçelege belän alıp barılğan säyäsi häm diplomatik kereşülärneñ terrorçılıqqa qarşı köräş qısalarında berençe tapqır näticäläre kürenä başladı. Ğıyraq citäkçelege “PKK”ğa räsmi räweştä tıyılğan oyışma statusı birde, urtaq qurqınıçsızlıq  mexanizmı belän “PKK”ğa qarşı Ğıyraqta yasalaçaq adımnar qaraldı. Törkiyä Bagdat häm Ärbil belän “PKK”ğa qarşı köräşergä telägändä, Bagdatnıñ da “PKK” bälasınnan qotılırğa telägänen kürsätüçe köçle dälillär bar. Törkiyä belän Ğıyraqnıñ ber-bersen tulılandıruçı bik citdi iq’tisadi mänfäğat’läre bar. Säwdä küläme artaçaq, su probleması näticäleräk idarä iteläçäk, Törkiyä şirkätläreneñ Ğıyraqqa investiśiyäläre artaçaq tigezlämä barlıqqa kilergä mömkin.

 Kiläse ayda Törkiyä ilbaşı Ärdoğannıñ Bagdatqa säfär yasawı kötelä. Bu qısalarda bäyläneşle mäs’älälärdä konkret adımnar yasalır dip äytä alabız. Monnan tış ”Üseş yulı” proyektı  Farsı qultığınnan başlanıp Ğıyraq aşa Törkiyägä barıp citäçäk global’ logistik liniya buldıru turında yaqlarnıñ kileşkän buluı häm monıñ öçen investiśiyälär kertä başlawları “PKK” mäs’äläseneñ betärgä tiyeşlegen kürsätüçe başqa ber täräqqiyät’ bulıp tora. Älbättä monda İrannıñ role dä möhim bulaçaq. Ägär İran teläsä, Bagdatqa täêsiren qullanıp, bu partnyerlıqqa zıyan kiterä ala häm Törkiyägä bu bäyläneştä kiläse aylarda “PKK” ğa qarşı ber yaqlı adımnar yasarğa turı kilergä mömkin. Läkin monıñ Änkarağa da, Bagdatqa da faydası yuq.

 Törkiyä cähätennän tağın ber möhim tema – Süriyä. Monda ixtimal AQŞ ğaskärläreneñ çigenep çigenmäwe mäs’äläse töp kön tärtiben barlıqqa kiterä. Läkin Törkiyäneñ Ğıyraqta yasayaçaq adımnarı, ayıruça oyışmanıñ Ğıyraq-Süriya bäyläneşeneñ tuqtawı Süriyägä dä terrorçılıqqa qarşı köräş bäyläneşendä citdi uñay yoğıntı yasayaçaq. Törkiyä xäzerge waqıtta bäreleş liniyälärendä “PKK” belän êlemtädä tora, läkin waqıt-waqıt dekapitaśiya prośessı qısalarnda “PKK” äğ’zaları milli küzläw oyışması tarafınnan Süriyädä  dä maqsat itep alına. Läkin yaña kiñ qırlı xärbi xäräkät öçen AQŞnıñ Süriyädän kitep-kitmäwe açıqlanırğa tiyeş.

Avtor: Säyäsi, iqtisadi häm soŝial’ tikşerenülär waqıfı SETAnıň  tışqı säyäsät tikşerenüçese Can Acun