Cirastı suların küp qullanu närsägä kiterä ala?

Cirastı suların küp qullanu dön’ya küçären 4 santimetrğa küçerde.

Tikşerenülärdän kürengänçä, bu küçü klimat üzgäreşenä täêsir itmäde läkin klimat üzgäreşe arqasında cirastı suların artıq küp qullanu küçärgä yoğıntı (йогынты) yasadı.

Cirastı suların artıq qullanunıñ dönya küçären 4 santimetrğa küçerüe, bu küçeş näticäläreneñ klimat üzgäreşenä täêsir itmäwe (итмәвe) bilgelände.

Küçärneñ 4 santimetrğa küçüen kürsätkän tikşerenü belän citäkläwçe Seul Milli Universitetınıñ Cir fännäre bülege uqıtuçısı Professor Dr. Ki-Weon Seo tübändägeçä citkerde: “Bu küçü näticäläreneñ klimat üzgäreşenä yoğıntısı (йогынтысы) yuq, läkin klimat üzgäreşe arqasında cirastı suların küp qullanu küçärgä yoğıntı (йогынты) yasağan bulırğa mömkin.”

Kön’yaq Koreya, Awstraliya, Qıtay häm Amerika Quşma Ştatlarında urnaşqan şaqtıy yuğarı uqu yortınnan (йортыннaн) uqıtuçı-ğalimnär 1993 häm 2010 yıllar arasındağı qotıp xäräkätläre östendä yasalğan klimat modellärendäge mäğlümatlarnı tikşerde.

Bu yıllar arasında cir astınnan barlığı 2,15 gigatonna sunıñ kimüe häm monıñ da diñgez däräcäsen 6,24 millimetrğa kütärüe bilgelände.

Êşçänlektä (Эшчәнлeктә) tikşerenüçelär dönyadağı su bülügä täêsir itüçe qotıp häm taw bozlıqlarınıñ êrüe kebek belenüçe faktorlar belän bergä cirastı sularında küzätelüçe kimüneñ dä qotıp xäräkäte östendä keşe faktorı buluın assızıqladı.

Tikşerenü belän citäklägän Ki-Weon Seo "Anadolu" agentlığı xäbärçesenä birgän interv’yuda beldergänçä, êşçänlektä kürelgän üzgäreşneñ belenüçe geografik qotıplar belän tügel, ä dönyanıñ äylänü küçäreneñ qabığına kürä xäräkäte bularaq belenüçe “qotıp xäräkäte” belän bäyle buluın açıqladı.

Kürelgän bu xäräkätneñ bik keçkenä üzgäreş buluı häm klimat üzgäreşenä täêsir itäçäk qadär yoğıntısınıñ bulmawın beldergän Seo: “Süz 20 yıl êçendä 1 metrlık üzgäreş turında bara, bu bik keçkenä täêsir”, - dip äytte.

Seo cir astındağı sunıñ bu qadär kimüe säbäplärennän berseneñ klimat üzgäreşe arqasında su resurslarında küzätelgän azayu näticäsendä keşelärneñ cirastı suların kübräk qullanuı buluın añlatıp, bu cähattän küz salğanda klimat üzgäreşeneñ qotıp xäräkätlärenä çittän täêsir itä alaçağına işarät itte.