“Dön’yaküläm plastik kileşüe” plastik pıçranunı buldırmıy qala alamı?

“Dön’yaküläm plastik kileşüe” plastik pıçranunı buldırmaw öçen citärlekme?

Älege kileşüneñ ikençe turı bulğan xökümätlärarası söyläşülärneñ maqsatı – plastik pıçranuğa qarşı köräşü häm tağın da totrıqlı çişeleşlär tabu öçen urtaq maqsatlarğa ireşü mäs’äläsendä kileşü buldı.

“Tormışnıñ qızıqlı yaqları” tapşıru tezmäbezneñ bu bülemendä Berläşkän Millätlär Oyışmasınıñ 2024nçe yıl axırında imzalanırğa tiyeşle plastik pıçranunı kisätüçe kileşüe turında süz baraçaq.

Parij klimat kileşüennän soñ dön’ya êkologiyäne saqlaw maqstınnan tağın ber tapqır kileşü tözü öçen cıyıldı. Berläşkän Millätlär Oyışması 2024nçe yıl axırında imzalawnı qabul itkän dokument plastik pıçranunı beterü öçen küreläçäk çaralarnı üz êçenä ala. Mäcbüri bulaçaq bu kileşü öçen däwlätlär häm zur şirkätlärneñ ber fikergä kilä aluı mömkinme – şul qızıqsındıra.

Kileşüdä nilär bar?

BMO êkologiyä programmasınıñ “Krannı yabu: dön’ya niçek plastik pıçranunı tuqtata häm yabıq śikllı iq’tisad barlıqqa kiterä ala” başçalı soñğı xisabına qarağanda, ägär ağımdağı prośesslar (процесслар) däwam itsä, cir yözendä 2040nçı yılğa qadär 420 million tonna qaldıq bula ala. Tik plastiknı tağın da yaxşı qabat êşkärtü häm qullanu prośessların (процессларын) üzläşterep sistemalarıbıznı uñışlı räweştä ğamälgä kertkän oçraqta bu tulayım çüpneñ 30%ın êşkärtergä mömkin.  

Plastik pıçranuğa qarşı köräştä yabıq śikllı iq’tisad prinśipların üz itü häm qabat êşkärtügä êtärgeç birü şikelle çaralar bu mäcbüri kileşüneñ teması bulaçaq.

Plastik kübräk qayda kiñ tarala: plastik pıçranu kiñ taralğan geografiya – 80,99% belän Aziya qıytğası.

Qullanuçılar kileşüdäge mäcbüri qağıydälärne ütäyäçäkme?

2024nçe yıl axırında plastik pıçranunı kimetü öçen kileşü imzalanğan oçraqta qullanuçılarnıñ da anı ütäwe kiräk bulaçaq. Moña ürnäk bulırğa mömkin qağıydälärneñ berse xäzer dä ğamäldä: kibetlärdäge plastik paketlar.

Uzdırılğan ber tikşerenügä qarağanda, dön’yadağı xalıqnıñ urtaça 70%ı plastik pıçranunı beterü öçen kertelüçe qağıydälärne yaqlıy.

Plastik yasap çığaruçılar şundıy uq fikerdä tügel

Plastik qaldıq citeşterü mäs’äläsendä härkem ber ük fikerdä tügel. BMO wäqalätleläre çığarılğan qararlarnı yaqlıy, tik plastik yasap çığaruçılar bu çikläwlärne telämi. Zur neft’ häm ximiyä şirkätläre älege qağıydälärgä qanäğat’sezlek belderä. Xätta tarmaq kiläse 20 yıl êçendä plastik citeşterüne arttırırğa planlaştıra.

Okean häm yılğalarnı pıçratuçı çüplär kübräk paketlar häm rizıq qapları, plastik şeşälär, jelatinnar, sintetik baw, plastik konteynerlar, balıq totu caylanmaları, sänäğat’ törgäkläre, pıyala şeşälär häm êçemlek qaplarınnan ğıybarät.

Çığanaq: TRT Xäbär