Ӓlfiyӓ Sitdıykovanıñ “Dön’ya tägärmäçe” törekçä näşer itelde

Tatar yazuçısı Älfiyä Sitdıykovanıñ Tatarstandağı “QamAz” êşxanäse tözüçeläre turındağı “Dön’ya tägärmäçe” isemle proza äsäreneñ törek telenä näşer itelüe turında qısqaça küzätü

Bügenge yazmabıznı “Tatar-inform” mӓğ’lümat agenlığı xӓbӓrlӓrenӓ hӓm internet çeltӓre yazmalarına nigezlӓnep ӓzerlӓdek.

  Tatarstan cirendӓ avtomobil’ gigantı bulğan “KamAZnı” üzebezneñ ilebezdӓ genӓ tügel, dönyanıñ bik küp poçmaqlarında belӓlӓr. “KamAZ” – dönya xalqınıñ iğ’tibar üzӓgendӓ. “KamAZ”  danın bik tiz arada yıraqlarğa taratuda jurnalistlarnıñ hӓm yazuçılarnıñ da öleşe bar. Bügenge yazmabızda bez sezne ӓnӓ şundıylarnıñ berse bulğan şağıyrӓ, prozaik-yazuçı Ӓlfiyӓ Sitdıykovanıñ “Dön’ya  tӓgӓrmӓçe”  isemle kitabın qısqaça tanıştırıp uzarğa buldıq. Hӓm bu ӓsӓrneñ üzençӓlekle yağı şunda ki, bu kitap törek ğalime Al’p Ӓrӓn Dämirqaya tarafınnan törekçӓgӓ tӓrcemӓ itelep törek uquçıların da söyenderde.

  Ӓye, danlıqlı “KamAZ” – ul xalıq ğorurlığı, çönki dönyadağı iñ köçle maşina tözeleşe komplekslarınıñ berse dӓ ul. “KamAZ” teması – ӓdӓbiyatta, ӓlbӓttӓ inde, küp kenӓ şiğır’lӓrdӓ, ӓsӓrlӓrdӓ, kinostudiyӓlӓrdӓ urın aldı.

  “Dön’ya  tӓgӓrmӓçe” proza ӓsӓreneñ avtorı Ӓlfiyӓ Sitdıykova – “KamAZ” tarixındağı baytaq waqıyğalarnıñ şahitı bulğan hӓm üze kürgӓnnӓrne küñelenӓ nıq señdergӓn avtor. Şuña kürӓ dӓ ul şul çornıñ ruxın tögӓl citkerӓ alğan. “KamAZ” tözüçelӓre arasında bulğan yazuçı Ӓlfiyӓ Sitdıykova: “20 yılımnı “KamAZ”ğa bağışladım. Bu  - bezneñ zur tarixıbız, min anı kitabımda çağıldıra aldım. İdeyӓsen bik ozaq küñeldӓ yörttem, ӓ yazuı şaqtıy tiz buldı”, - di ul.

  Ӓlfiyӓ Sitdıykova 1975-1978nçe yıllarda “KamAZ”nıñ dvigatel’lӓr, 1979-1996nçı yıllarda avtomobil’lӓr  zavodında yök töyӓgeç maşina yörtüçese bulıp êşli. Xezmӓt yulın “Çallı-TV” şӓhӓr teleradiokompaniyӓseneñ “Küñel” radiosında dӓwam itӓ: muzıkal’ möxӓrrir, ölkӓn korrespondent wazıyfaların da başqara. Üzeneñ icat itkӓn ӓsӓrlӓrennӓn berse bulğan “Dön’ya tӓgӓrmӓçe” proza ӓsӓren dӓ “KamAZ” tözelügӓ 50 yıl tuluğa bağışlap yaza ul.

  Tözeleşneñ zurlığı hӓm üzençӓlege turında kütӓrenke rux, yalqınlı tel belӓn söyli başlağan bu proza ӓsӓre uqığan sayın tarmaqlana, kiñӓyӓ bara. Kitabında avtor zur tözeleşkӓ bӓyle barlıq mӓs’ӓlӓlӓrne dӓ iñlӓrgӓ tırışa. Ӓsӓrgӓ kergӓn keçkenӓ-keçkenӓ mӓqalӓlӓrendӓ iptӓşlek hӓm duslıq xislӓre, yӓş’leklӓre, yaratıp başqarğan xezmӓtlӓre turında söylilӓr, qayğı-xӓsrӓtlӓre, şatlıq-söyeneçlӓre belӓn urtaqlaşalar.

   Bilgele bulğança, soñğı yıllarda törki dönya tatar ӓdӓbiyatı belӓn qızıqsına, ӓdӓbi bӓylӓneşlӓr dӓ nığığannan-nığıy bara. Tatarstan Yazuçılar berlegendӓ Tӓrcemӓ üzӓge oyışqaç, bu yünӓleştӓ dӓ êş küzgӓ kürenep alğa kitӓ.

  Yazuçı Ӓlfiyӓ Sitdıykovanıñ “Dön’ya tӓgӓrmӓçe” dip isemlӓngӓn proza ӓsӓren Törkiyӓneñ Bartın universitetı ğalime Al’p  Ӓrӓn Dämirqaya törekçӓgӓ “Dön’ya tӓkӓrlege” dip tӓrcemӓ itkӓn. Ğalim bu 26 bülektӓn torğan ӓsӓrne fӓnni yassılıqta analizlağan, hӓr bülekne törek mentalitetına añlaşılırlıq itep şӓrexlӓgӓn. Şulay uq ӓsӓrneñ avtorı belӓn dӓ tanıştırğan.

Anıñ “KamAZ” êşxanäsendä êşlӓgӓn çorın,”Lӓysӓn” ӓdӓbi berlӓşmӓsendӓge êşçӓnlegen, şӓxsi tormışın, şiğır’lӓreneñ êçtӓlegen ӓdӓbi-ğıyl’mi küzlektӓn ütkӓrgӓn.

   Törek ğalime bu ӓsӓrne internet çeltӓrendӓ kürep ala. Üzeneñ yӓş’üsmer çaqlarında da televideniyedӓn avtomobil’ yarışların qarağan Al’p Dämirqaya, ”KamAZ” yök maşinaların da qızıqsınıp küzӓtӓ torğan bula. Bu proza ӓsӓreneñ ӓnӓ şul avtomobil’lӓrne tözü êşxanäse êşçӓnlege turında buluı da anıñ iğ’tibarın tağın da cӓlep itӓ, kürӓseñ. Bu ӓsӓrneñ avtobiografik ӓsӓr buluı, bu xaqta tatar ӓdӓbiyatında tӓwge ӓdӓbi basma buluı, ӓsӓr avtorınıñ üz tormışı arqılı 1960nçı yıllarnıñ axırı – 1990nçı yıllar aralığındağı Tatarstan könküreşen, keşelӓrneñ yӓşӓyeşen taswirlawı belӓn dӓ qızıqlı toyıla törek ğalimenӓ. Şuna kürä dä ul: ”Bu ӓsӓrne törek ӓdӓbiyatına da kürsӓtergӓ kirӓk, digӓn qararğa kildem”, - dip söyli niçek tӓrcemӓ êşenӓ alınuı xaqında “Tatar-inform” agentlığınıñ Törkiyӓdӓge xӓbӓrçesenӓ.

  Ğalim ӓsӓrneñ üzӓgendӓ bulğan yalğızlıq temasına da ayıruça iğ’tibarın yünӓltergӓ tırışqan. Tatarstandağı soŝial’-ictimağıy tormışnıñ problemalı yaqlarına basım yasağan. Bala üsterüçe yalğız analar, ğailӓ qora almawçı yӓki ğailӓsendӓ bӓxet taba almağan yalğızlar, qatnaş nikax problemaları turında da neçkӓleklӓrne toyımlawı aşa törek uquçılarına citkergӓn.

  Tatar yazuçısı Ӓlfiyӓ Sitdıykova  yazğan bu proza ӓsӓr üzeneñ  törekçӓ tӓrcemӓsendӓ Törkiyӓneñ “Qavqaz”universitetı ğalimӓse, millӓttӓşebez Çulpan Zaripova-Çätin tarafınnan redakŝiyӓlӓngӓn. Ӓsӓrneñ tӓrcemӓçese Al’p Ӓrӓn Dämirqaya bu tӓrcemӓ xezmӓten üzeneñ ӓbi-babalarınıñ yaqtı istӓleklӓrenӓ bağışlağan.

Çığanaqlar:

1)https://tatar-inform.tatar/news7torkiyada-alfiya-sitdiknyn-kamaz-zavodı...

“Törkiyӓdӓ Ӓlfiyӓ Sitdıykovanıñ “KamAZ” zavodı turındağı ӓsӓre satuğa çıqtı”.Tatar Dön’yası.25.12.2022

2)https://shahrichalli.ru/news/kich-bgen-irtg7kamaz-turynda-toreklar-da-ukyi

Avtor:”KamAZ turında töreklӓr dӓ uqıy”.Şӓhri Çallı.11.03.2023

Törle çığanaqlardan tuplap ӓzerlӓwçe: Kadriyӓ Mäyvacı

Ğalimcan İbrahimovnıñ “Almaçuar” ӓsӓre törek telenӓ niçek tӓrcemӓ itelde? | TRT Tatarça

 

Törek ğalime İl'yas Topsaqal hӓm anıñ tatarlar belӓn bӓyle êşçӓnlege (däwamı) | TRT Tatarça