Afrodisias borınğı şähäre

İsemen mӓxӓbbӓt hӓm maturlıq alihӓse Afroditadan alğan borınğı şӓhӓr Afrodisiasqa tuqtalırbız.

Rim İmperatorı Augustus tarafınnan “Böten Aziyada üzemӓ bu şӓhӓrne sayladım” süzlӓre belӓn berençe ğasırda saqlaw astına alınğan ul.

Bügenge köngӓ qadӓr yaxşı saqlanğan qorılmaları belӓn Afrodisias şӓhӓre - Anadoludağı möhim arxeologik urınnardan berse bulıp tora.

Borınğı şӓhӓr Törkiyӓneñ Ӓgӓy töbӓgendӓ Aydın şӓhӓreneñ Karacasu rayonında, diñgezdӓn yaqınça 600 metr biyeklektӓge mӓydanda urnaşqan. Şӓhӓrneñ iñ zur baylıq çığanağı isӓ yanındağı mӓrmӓr yatmaları bulğan.

Afrodisiasta b.ê. qadӓr 5000 yıl êlek cirlӓşü başlanğan, şӓhӓr b.ê. qadӓr 2nçe ğasırda şӓhӓr dӓwlӓte statusın ala. Rim imperatorı Augustus tarafınnan saqlaw astına alınğannan soñ salımnan azat itü hӓm üzidarӓlek kebek ayırmalıqlar tanılıp, tizlek belӓn üsӓ başlıy. Soñınnan Karia vilayӓteneñ başqalasına ӓylӓnӓ. Vizantiya çorında sӓyӓsi, dini hӓm iqtisadi qıyınlıqlar arqasında ӓhӓmiyӓten yuğalta başlıy. 7nçe ğasırda barlıqqa kilgӓn cirtetrӓwdӓn soñ da başqa tözeklӓnderelmӓgӓn, waqıt belӓn keçkenӓ şӓhӓrçekkӓ ӓwerelgӓn Afrodisias 12nçe ğasırda bötenlӓy taşlandıq bulıp qala.

Afrodisiasta urnaşqan mӓrmӓr qorılmalar, hӓykӓllӓr, qabartılıp yasalğan yazularnıñ bügenge köngӓ qadӓr yaxşı saqlanuı borınğı şӓhӓrneñ arxeologik cӓhattӓn ӓhӓmiyӓten tağın da arttıra.

Şӓhӓr yanındağı mӓrmӓr yatmalarınıñ baylığı Afrodisiasnıñ hӓykӓl sӓnğate ölkӓsendӓ yuğarı sıyfatlı üzӓkkӓ ӓylӓnüen tӓêmin itkӓn. Ayıruça berençe hӓm öçençe ğasırlarda şӓhӓrdӓge skul’ptorlık mӓktӓbe dan qazana. Urta dingez tirӓ-yağında tanılğan hӓm şaqtıy möhim ӓsӓr yasağan distӓlӓrçӓ skul’ptor bu şӓhӓrdӓ tuıp üskӓn. Hӓykӓl ölkӓsendӓge bu liderlik waqıt belӓn “Afrodisias stile”n tudıra.

Borınğı çornıñ aldınğı arxitektura, sӓnğat’ hӓm din üzӓklӓrennӓn bulğan Afrodisiasnıñ iñ möhim qorılması bulğan Afrodita ğibadӓtxanӓse berençe tapqır assiriyӓlelӓr tarafınnan mӓxӓbbӓt hӓm maturlıq alihӓse İştar öçen yasala. Berençe ğasırda rimnar tarafınnan Afrodita öçen qabat tözelӓ.

Afrodita ğibadӓtxanӓse 5nçe ğasırnıñ azağında şӓhӓrgӓ xristiyanlıqnıñ xaqim buluı belӓn böyek çirkӓwgӓ ӓylӓnderelӓ hӓm êlekke ğibadӓtxӓnӓneñ êzlӓre bötenlӓy sörtelep taşlana.

Sebastion ğibadӓtxanӓse, Adrian munçası, sport hӓm belem birü maqsatı belӓn qullanılğan qorılma, sunıñ kontrole öçen yasalğan basseyn - şӓhӓrneñ qabartılğan yazular hӓm hӓykӓllӓr belӓn bizӓlgӓn möhim binaları bulıp tora.

Cıyılu hӓm bazar urını bularaq qullanılğan 8 meñ keşelek Agorada Rim imperatorı Diokletianusnıñ mӓrmӓr östenӓ yazdırıp, diwarğa êlgӓn bӓyӓlӓr kӓğaze bar. Bu - şӓhӓr iqtisadın kürsӓtüçe in möhim tabıldıq bularaq kürelӓ.

Afrodisias stadionı borınğı dönyanıñ iñ yaxşı saqlanğan stadionnarınnan berse bularaq belenӓ. 30 meñ tamaşaçını sıydıra ala ul. Borınğı teatrda isӓ Anadolunıñ iñ êlekke öç qatlı sӓxnӓse bar.

Şӓhӓrneñ ğasırlar êlek tözelüenӓ qaramastan haman da saqlanğan monumental’ qapqası, arxitekturası hӓm mӓrmӓr bizӓklӓre kürüçelӓrne ğacӓpkӓ qaldıra.

Afrodisias borınğı şӓhӓre töbӓktӓ urnaşqan borınğı mӓrmӓr yatmaları belӓn 2017dӓ YUNESKO Bötendönya mirası isemlegenӓ kertelde.

Afrodisiasnı kürergӓ dip Aydınğa barsağız, Didimdӓge Apollon ğibadӓtxanӓsen gizmiçӓ, Didimneñ tiñsez maturlıqtağı plyajlarında dingezgӓ kermiçӓ, Ӓgӓy töbӓgenӓ xas zӓytün mayında peşerelüçe aş-sularnı aşap qaramıyça qaytmağız.