Törkiyä İlbaşı Ärdoğannıñ Ukraina säfäre

2022nçe yılnıñ 3nçe fevral’ könne Törkiyä İlbaşı Räcäp Tayyip Ärdoğan Ukraina Däwlät başlığı Volodimir Zelenskiyneñ çaqıruı belän Törkiyä-Ukraina yuğarı däräcäle strategik şurasınıñ unınçı cıyılışında qatnaşu öçen Kievqa kitte. İlbaşı Ärdoğan räsmi oçraşuları aldınnan Ukraina başqalası Kievta 2nçe Bötendönya suğışında häläq buluçılar istälegenä salınğan Bilgesez soldat häykälenä barıp, çäçäk bäylämnären quydı.

Ukraina İlbaşı Zelenskiy Törkiyä Däwlät başlığı Ärdoğannı Marinskiy sarayında räsmi tantana belän qarşı aldı. Räsmi qarşı alu tantanasınnan soñ ike il liderları üzara küreşep söyläşte. Yaqınça 3 säğät 10 minut däwam itkän qara-qarşı söyläşüdän soñ ike lider wäkillekläre belän Törkiyä-Ukraina yuğarı däräcäle strategiya şurasınıñ unınçı cıyılışın ütkärde. Şura cıyılışında Törkiyä belän Ukraina arasındağı xäzerge xezmättäşlek, säyäsät, iq’tisad häm säwdä, saqlanu, mädäniyät ölkälärendäge täräqqiyätlär tikşerelde. Cıyılıştan soñ ike lider qatnaşuında xökümätlär arasında 8 kileşügä imza salındı. Qul quyılğan kileşülär arasında Törkiyä-Ukraina irekle säwdä kileşüe dä bar. Belengäne kebek, Ukraina belän Törkiyä arasında irekle säwdä töbägeneñ tözelüenä qağılışlı söyläşülär 2011nçe yılda başlağan ide.

Ukraina İlbaşı Zelenskiy Däwlät başlığı Ärdoğan belän oyıştırğan urtaq matbuğat oçraşuında İrekle säwdä kileşüeneñ möhimlegenä tuqtalıp uzıp: “Kileşügä qul quyılğançı uzğan yılda urtaq säwdä külämebez 7 milliard dollarğa citep, yaña rekord quyıldı. Bu da 10 milliard dollarlıq maqsatıbıznıñ, telägebezneñ mömkin buluın kürsätä. İrekle säwdä kileşüe dä şuşı maqsatqa bez telägännän tağın da qısqa waqıtta ireşüebezne täêmin itäçäk”, - dip äytte.

İlbaşı Ärdoğan säfärdän qaytqan çaqta oçqıçta jurnalistlarğa yasağan belderüendä Ukraina belän diplomatik mönäsäbätlärneñ urnaştırıluınıñ 30 yıllığına turı kilgän säfäre waqıtında 8 kileşügä qul quyuların belderep: “Söyläşüläre 11 yıl däwam itkän bigräk tä irekle säwdä kileşüe bik möhim häm mäğ’näle ide”, - dip bäyäläw yasadı.

İlbaşı Ärdoğannıñ Ukraina säfäre waqıtında Törkiyä xökümäte belän Ukraina xökümäte arasında imzalanğan başqa möhim ber kileşü, ul da bulsa aldınğı texnologiyalar, aviaśiya häm ğaläm ölkäsendä xezmättäşlek qısa kileşüe. Şuşı kileşü qısalarında 2035nçe yılğa qadär törek investiśiyäläre tabış salımınnan, östämä qıymmätle salımnan, tamğaxanä (tamojnya) salımınnan azat itelä häm törek firmalarınıñ aldınğı texnologiya, aviaśiya häm ğaläm ölkäsendä Ukrainada kertäçäk investiśiyälärgä maxsus l’gotalar bireläçäk. Ukraina İlbaşı Zelenskiy urtaq matbuğat oçraşuında yasağan çığışında şuşı kileşüneñ Törkiyäneñ keşesez hawa apparatlarınıñ Ukrainada citeşterelüen kiñäytäçägenä basım yasadı.

Törkiyä İlbaşı Räcäp Tayyip Ärdoğannıñ Ukraina säfäre Rusiyä belän Ukraina arasında artqan kiyerenkelekneñ beterelüe häm Qara diñgezdä tınıçlıqnıñ urnaştırıluı cähätennän dä bik zur ähämiyätkä iyä. Ärdoğan urtaq matbuğat oçraşuında: “Törkiyä Qara diñgezdä kürşe bulğan ike dus il arasındağı krizisnıñ beterelüe öçen üz burıçın ütärgä äzer. Liderlar däräcäsendäge sammitnı yäki texnik däräcädäge söyläşülärne şatlanıp qabul itä aluıbıznı bügenge söyläşülärebezdä tağın ber qat telgä kiterdem”, - dip äytte. Ukraina Däwlät başlığı “Suğışnı beterü yulında Ukraina-Rusiyä arasında aradaşçılıq yasaw iniśiativası öçen” İlbaşı Ärdoğanğa räxmätlären belderde.

Ukraina säfärennän qaytqan çaqta jurnalistlarğa möräcäğät itkän İlbaşı Ärdoğan Rusiyä liderı Vladimir Putin belän oçraşuın Törkiyädä ütkärüe mäs’äläsendä Ukraina Däwlät başlığı Volodimir Zelenskiy belän urtaq fikergä kilülären iskärtep uzdı.

Ayıruça Ukraina säfäre waqıtında İlbaşı Ärdoğan Ukraina Däwlät başlığı Zelenskiy belän qırım tatarlarınıñ wazğıyäten bäyäläde häm alar belän bäyle urtaq proyektlarnı küzdän kiçerde. Ärdoğan urtaq matbuğat oçraşuında yasağan çığışında Qırım belän ber rättän Ukrainanıñ möstäqıyllegen häm cir bötenlegen yaqlarğa däwam itülärenä basım yasadı. Şunı da iskärtep uzıyq: qırım tatarlarınıñ milli liderı häm Ukraina xalıq ışlanıçlısı Mostafa  Abdülcämil Qırımoğlu Däwlät başlıqlarınıñ urtaq matbuğat oçraşuında häm wäkilleklärara söyläşülärdä dä qatnaştı. Ayıruça Qırımoğlu häm yanındağı qırım tatar wäkilllege Boryspil hawa mäydanında İlbaşı Ärdoğan tarafınnan qabul itelde.

Abdrasul İsakov