Rusiya – Könbatış krizisı

Rusiya beän Könbatış arasında däwam itkän krizis 2022 nçe yılda kön tärtibedäge töp mäs’älä bulaçaq kebek kürenä. Bıyılnıň 10 nçı ğıynwarında Jenevada Rusiya häm AQŞ, 12 nçe ğıynwarda Bryussel’dä NATO häm Rusiya, 13 nçe ğıynwarda Venada Rusiya belän Awrupa iminlek häm xezmättäşlek oyışması cıyılışları uzdı. Läkin kiräkle näticälärgä ireşelmäde. Krizis tiränäyä barğan sayın törle sśenariylar täq’dim itelä. Mäs’älä belän bäyle soňğı könnärdä bulğan waqıyğalarğa küz salıyq.

Rusiya saqlanu ministrlığı 14 nçe ğıynwarda armiyäneň äzerlegen tikşerü öçen kinät kenä künegülärgä kereşülären xäbär itte. Rusiya belän Belarus’ 10-20 nçe fevral’dä “Berlek täwäkkällege -2022 “ xärbi künegülären ütkäräçäk. Belarus’qa şulay uq 12 Su-35 oçqıçı, 2  S-400 raketa saqlanu sisteması häm Panśir-S raketa sisteması urnaştırılaçaq.

18 nçe ğıynwarda Angliya saqlanu ministrı Ben Uolles Rusiya saqlanu ministrı Sergey Şoygunı Londonga çaqırğanın häm säfärneň berniçä atnada bula aluın belderde. Şul uq waqıtta berniçä kön êlek Rusiya saqlanu ministrı Sergey Şoygu Ben Uollesqa Mäskäwdä oçraşırğa täq’dim itep xat cibärde.

19 nçı ğıynwarda Rusiya Federaśiyäse däwlät başlığı Vladimir Putinnı ber’yaqlı bäysezlek iğ’lan itkän Doneśk häm Lugansk Xalıq Cömhüriyätlären tanırğa öndägän qarar proyektı Kommunistlar partiyäse xalıq ışançlıları tarafınnan parlamentnıň tübän palatası Dumağa täq’dim itelde.

AQŞ ilbaşı Djo Bayden Rusiyäneň Ukrainağa keräçägenä ışanuın, läkin keçkenä höcüm sśenariyında NATOnıň närsä êşläyäçäge turında urtaq fiker yuqlığın äytte. Bu süzlär NATO äğ’zaları arasında bäxäs tudırdı.

20 nçe ğıynwarda AQŞ däwlät särqätibe Êntoni Blinken Awrupa turına çıqtı. Ul başta Kiyevta söyläşülär ütkärde. Rusiyäneň xärbi operaśiyäse bulğan oçraqta AQŞnıň Ukrainağa yärdäm itäçägen wäğ’dä itkän Blinken, Rusiyäneň Ukrainağa xäräkäteneň teläsä qaysı waqtta başlanırğa mömkinlegen äytte. “BBC”neň “HardTalk” programmasında qatnaşuçı Ukraina saqlanu ministrı Aleksey Reznikov Rusiya höcümeneň qan qoyu bulaçağın belderde.

Êntoni Blinken 21 nçe ğıynwarda Jenevada Rusiya tışqı êşlär ministrı Sergey Lavrov belän oçraştı. Oçraşu kötelgännän qısqa buldı. Blinken awrupalı belektäşläre belän söyläşülärne däwam itte.

AQŞtan qala Kanada häm Angliya Ukrainağa xärbi yärdäm cibärdelär. Çexiya, Baltıyq illäre Ukrainağa xärbi yärdäm cibäräçäklären belderdelär.

Törkiyä ilbaşı Räcäp Tayyip Ärdoğan Rusiya  häm Ukraina belän mönäsäbätläreneň  bik yaxşı buluın , ike il arasadında aradaşçı bula aluların belderde. “Yaqında Ukrainağa barırğa cıyınam. Vladimir Putin belän dä telefonnan söyläşü, bälki Mäskäwgä säfär dä bulırğa mömkin. Bez töbäktä tınıçlıq xökem sörüen telibez” dide ul.

Waqıyğalardan kürengänçä, yaqlar ber-berseneň citeşsezleklären tabarğa, ber-bersen ciňärgä tırışalar. Mondıy wazğıyät’tä Törkiyäneň aradaşçılıq omtılışı faydalı bulırğa mömkin. Töbäk illäre tınıçlıqnı saqlaw öçen konkret adımnar yasarğa tiyeş, çönki waqıyğalar barışı Ukraina - Rusiya krizisınıň keçkenä külämle suğışqa kiterergä mömkinlegen kürsätä.