Qırğızstanda saylawlar yañaça uzdı

Ağımdağı yılnıñ 28nçe noyabrendä Qırğızstan xalqı Jogorku Keneş, yäğ’ni parlament saylawlarında tawış birde. Anda 21 säyäsi partiyä häm 282 bäysez namzät qatnaştı. Saylawlarnı 700dän artıq çit il küzätüçese qarap bardı. İsegezgä töşeräbez, 2020nçe yılnıñ 4nçe oktyabrendä Qırğızstanda 7nçe çaqırılış parlament saylawları uzğan ide, tik anıñ näticäläre protestlar arqasında ğamäldän çığarıldı, ä ilbaşı Sooronbay Cäänbäkov wazıyfasınnan kitärgä mäcbür buldı. Şulay itep, 28nçe noyabr’dä xalıq 7nçe çaqırılış parlamentqa keräçäk deputatlarnı bilgeläw öçen qabat saylaw uçastoqlarına kitte.

Qırğızstannıñ üzäk saylaw komissiyäse 4nçe dekabr’dä tawışlarnıñ 99,84 %ın quldan sanawnı tögälläde. Annan kürengänçä, 6 säyäsi partiyä 5%lı saylaw busağasın uzdı. “Atacurt Qırğızstan” 17,31% tawış cıyıp berençe buldı. “İşenim” – 13,63%, “İntımak” – 10,98%, “Al’yans” – 8,33%, “Böten Qırğızstan” – 7,03% häm “İyman Nuru” 6,14% aldı häm parlamentqa kerü xoquqına iyä buldı.

Qırğızstan 2021nçe yılnıñ 11nçe aprelendä referendum uzdırıp yaña Konstituśiyä qabul itte häm parlamentar sistemadan ilbaşı sistemasına küçte. Yaña sistema nigezendä 90 urınnan toruçı Jogorku Keneştä tar töbäklärdän saylanğan 36 deputat bulaçaq. 54 urınnı isä säyäsi partiyälärneñ wäkilläre bili. Monda şunı belderü kiräk: yaña saylaw qanunı nigezendä, parlamentqa säyäsi partiyä isemlege belän kerüçe xalıq ışanıçlılarınıñ ber öleşe xatın-qızlar, yäş’lär häm azçılıq wäkillärennän torırğa tiyeş.

Saylaw näticälärenä qarağanda, tar regionnardan saylanğan deputatlar arasında xatın-qızlar yuq. Bäysez kandidatlar yarışqan 36 töbäkneñ ike saylaw okrugında namzätlärneñ barısına da qarşı buluçılar ciñde. Qırğızstanda byulleten’närdä “barısına qarşı” variantı bar.

Bişkäk şähärendäge ike saylaw uçastogında “barısına qarşı” variantın işarätläwçelär sanı küp buldı. Şul säbäple ul cirleklärdä qabat tawış birü uzdırılaçaq. Tulayım alğanda bu parlament saylawlarında qatnaşuçılarnıñ 2,18%ı kandidatlarnıñ barısına qarşı ide.  

3 million 700 meñ saylawçı bulğan Qırğızstanda parlament saylawlarında qatnaşu däräcäse 34,84% ide. Xalıqara küzätüçelär, ğomumän alğanda, tawış birüneñ qağıydälär buyınça uzuın belderde. Süz uñayınnan, qırğızstanlılar bıyıl 3 tapqır saylawda qatnaştı.

Saylaw busağasın uza almağan säyäsi partiyälär 29nçı noyabr’ häm 1nçe dekabr’ könnärendä Üzäk saylaw komissiyäse binası qarşında saylaw näticälärenä protest belderde. Alarnı bu adımğa avtomatik saylaw sistemasında bulğan xata êtärde. Saylaw tönennän başlap tawışlar quldan sanala başladı häm 4nçe dekabr’gä 99,84%ın sanaw tögällände.

Nihayät’ şunı da belderergä kiräk, 28nçe noyabr’dä bulğan parlament saylawlarında qırğızstanlılar ilneñ säyäsi tarixında täwge tapqır tawış birü byulleten’närendä säyäsi firqadän tış partiyä isemlegendäge deputatlıqqa kandidatnı da bilgeläp, qaysı namzätneñ parlamentqa keräçägen xäl itte.