افزایش حجم تجارت بین ترکیه و ایران به 30 میلیارد دلار امکان‌پذیر است

ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران پس از دو بار تعویق در نهایت چهارشنبه 26 ژانویه جاری به ترکیه سفر کرد و مقامات بلندپایه دو کشور علاوه بر دیدار و گفتگو درباره مسائل مختلف، چندین سند همکاری نیز امضا کردند.

مقامات ترکیه و ایران در جریان این دیدار 10 سند همکاری مشترک در زمینه‌های مختلف از جمله فرهنگی، رسانه و ارتباطات، حمل و نقل ریلی و هوایی،‌ برق، انرژی، اقتصادی و مناطق آزاد تجاری امضا و بر افزایش حجم تجاری میان دو کشور به 30 میلیارد دلار تاکید کردند.

توافقنامه های مذکور در حضور روسای جمهور دو کشور و از سوی وزرای صنعت و فناوری، حمل و نقل و زیرساخت، انرژی و منابع طبیعی، کشور، فرهنگ و گردشگری، رئیس سازمان ارتباطات نهاد ریاست جمهوری و معاون وزیر تجارت ترکیه و وزرای امور خارجه، راه و شهرسازی، نفت، کشور، فرهنگ و ارشاد اسلامی، دبیر شورای‌عالی مناطق آزاد تجاری-صنعتی و رئیس شرکت توانیر ایران به امضا رسید.

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه در نشست مشترک خبری با ابراهیم رئیسی، همتای ایرانی خود در آنکارا گفت که در این دیدار بر "اهمیت همکاری ایران در مبارزه با تروریسم" تاکید کرده است.

اردوغان همچنین یکبار دیگر با محکوم کردن حملات تروریستی سوم ژانویه رخ داده در شهر کرمان، تصریح کرد: در این دیدار بر اهمیت تقویت بیشتر همکاری‌ (با ایران) علیه گروه‌های تروریستی پ.ک.ک/ی.پ.گ و پژاک که امنیت دو کشور و منطقه را هدف قرار می‌دهند، تاکید کردیم.

رئیس جمهور ایران نیز در این نشست خبری با بیان اینکه "معتقدیم امنیت ترکیه امنیت ماست" اظهار داشت: معتقدم همکاری‌های دوجانبه می‌تواند به نفع دو کشور، دو ملت و منطقه باشد. با ظرفیت‌های موجود دو کشور روابط ما در تمامی حوزه‌ها می‌تواند توسعه یابد.

ابوالفضل بازرگان، کارشناس روابط بین‌الملل در گفتگو با خبرگزاری «آنادولو» با بیان اینکه افزایش تجارت سالانه میان ترکیه و ایران به 30 میلیارد دلار تنها در بلند مدت ممکن خواهد بود، درباره چنین هدفگذاری می‌گوید:

- هدف‌گذاری دستیابی به تجارت 30 میلیارد دلاری میان دو طرف اگر چه در کوتاه‌مدت شاید کمی نمایشی به نظر برسد اما در بلندمدت یعنی چند سال دیگر رسیدن به این هدف تجاری ممکن است. البته از رفتار و رویکرد هر دو کشور مشخص است که ایران و ترکیه به دنبال گسترش روابط هستند. باور ندارم که مساله تحریم‌ها (علیه ایران) مانع بزرگی بر سر راه رسیدن به این هدف تجاری باشند. ترکیه هنگامی که تحریم‌های علیه ایران جدی تر از زمان کنونی بود نیز به تجارت با ایران ادامه داد و حتی به همین دلیل مشکلاتی نیز برای برخی تجار ترکیه به وجود آمد. نباید فراموش کرد که نظام بین‌المللی درحال گذر هست و تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه کشورها مثل گذشته تاثیرگذار نیستند.

از سوی دیگر ترکیه یکی از کشورهایی است که تا حد زیادی به اینگونه تحریم‌ها پایبند نیست و نمونه مناسب برای این مساله نیز روسیه است. الان روسیه یکی از کشورهایی است که بیشترین نظام تحریم‌ها علیه آن اجرا می‌شود اما شاهد توسعه روابط ترکیه با روسیه هستیم. ترکیه کشوری است که با کمبود منابع طبیعی به ویژه نفت و گاز روبرو است و اقتصاد آن بیشتر حول محور تولید و گردشگری شکل گرفته است و به همین دلیل نیز به منابع انرژی کشورهای دیگر مانند روسیه و ایران نیاز دارد.

بازرگان در بخش دیگری از سخنان خود با تاکید بر اینکه اگر چه مبارزه با گروه‌های تروریستی به ویژه گروه‌های مسلح جدایی طلب برای دو کشور دارای اهمیت بوده اما سطح اهمیت آن برای دو کشور متفاوت است، تصریح کرد:

ایران و ترکیه درک مشترکی از تهدید گروه‌های «جدایی طلب کُردی» دارند. البته سطح این تهدید برای هر یک از این کشورها متفاوت است. به دلیلی ویژگی‌های جمعیتی، هم مرز بودن با شمال عراق و سوریه و با توجه به حضور گروه‌های نظامی و تروریستی مربوطه در مناطق مذکور سطح این تهدید برای ترکیه بیشتر است. یعنی اگر تهدید گروه‌های جدایی طلب و تروریستی برای ایران در سطح 7 یا 8 قرار داشته باشد، این نوع تهدید برای ترکیه در سطح 2 یا 3 قرار دارد.

ایران و ترکیه علی‌رغم برخی اختلافات شدید مثلا در مساله سوریه که یکی از بشار اسد و دیگری از گروه‌های مخالف اسد حمایت می‌کرد، بر سر مساله گروه‌های «جدایی طلب کردی» همکاری‌هایی را با یکدیگر داشته‌اند. یکی از مهمترین همکاری دو کشور در این رابطه که شاهد آن بودیم نیز رویکرد مشترک آنها نسبت به رفراندوم سال 2017 در کردستان عراق بوده است. بسیاری از رسانه‌ها درخواست ترکیه از ایران در زمینه مبارزه با گروه‌های مذکور را محور سفر تابستان گذشته وزیر خارجه ترکیه به ایران عنوان کردند. دو کشور اگر چه درک متفاوتی از تهدید دارند اما هم ایران و هم ترکیه حملاتی را علیه گروه‌های جدایی‌طلب کردی در شمال عراق ترتیب می‌دهند. البته ترکیه در شمال عراق حضور نظامی دارد اما ایران صرفا حملاتی را ترتیب داده و همچنین با فشار به مقامات دولت مرکزی عراق خواستار حل و فصل مساله است. در نهایت می‌توان گفت علی رغم برخی تفاوت‌ها امکان همکاری دو کشور در زمینه مقابله با گروه‌های جدایی‌طلب کردی وجود دارد.

این کارشناس ایرانی روابط بین‌الملل، رویکرد تهران و آنکارا به مساله فلسطین و حملات شدید اسرائیل به نوار غزه را دارای شباهت‌ها و تفاوت‌هایی می‌داند و توضیح می‌دهد:

- ترکیه یکی از معدود کشورهای منطقه به جز ایران بوده که علیه اقدامات اسرائیل موضع تندی اتخاذ کرده است. ما شاهد چنین رویکردی حتی میان کشورهای عرب منطقه نیز نیستیم و این نیز نشان دهنده رویکرد نسبتا مشابه تهران و آنکارا درباره مساله فلسطین است. البته نوع نگاه دو کشور به این مساله دارای تفاوت‌هایی نیز هست. ترکیه برخلاف ایران با اسرائیل دارای روابط است و منافع ملی داخلی و منطقه ای ترکیه نیز در شکل گیری رویکرد رهبران این کشور نسبت به مساله فلسطین در اولویت قرار دارند. با این حال ترکیه در برخی برهه‌ها یکی از حامیان اصلی جنبش حماس به شمار می‌رود. باید گفت که این دو کشور در مساله فلسطین دارای نقاط اشتراک و افتراق هستند. همانگونه که در بیانیه پایانی سفر چهارشنبه رئیس جمهور ایران به آنکارا نیز شاهد آن بودیم، ایران و ترکیه در برخی مواقع موفق به اتخاذ رویکردهای مشترک نیز شده‌اند.

ابوالفضل بازرگان همچنین با بیان اینکه دو کشور در گذشته درباره برخی مسائل مربوط به ایجاد کریدور زنگزور دارای اختلاف نظر بوده‌اند اما رویکرد ایران و ترکیه نسبت به کریدور زنگزور طی ماه‌های اخیر به یکدیگر نزدیک‌تر شده است، می گوید:

- باید توجه کرد که ایران مخالف شدید ایجاد کریدور زنگزور نبوده بلکه مخالف تغییرات ژئوپلیتیک در منطقه است. مخالفت اصلی ایران عدم مسدود شدن مرز بین المللی خود با ارمنستان پس از راه‌اندازی کریدور مذکور و به نوعی حساسیت‌ها نسبت به حق حاکمیت احتمالی آذربایجان و ترکیه درباره کریدور زنگزور بوده است. به نظر می‌رسد که کشورهای منطقه هم اکنون به درک مشترکی از مساله دست یافته‌اند. ایران پیشنهاد احداث یک چهارراه ترانزیتی به صورت یک بازی برد-برد را داده است. در صورتی که کریدور زنگزور به صورت یک مسیر ترانزیتی مناسب با منافع تمامی کشورهای منطقه اجرایی شود، احتمال بروز اختلاف و بحرانی دیگر در آینده نیز از بین خواهد رفت. در صورت دستیابی ایران و ترکیه به درکی مشترک درباره منطقه قفقاز همانند چیزی که در سوریه شاهد آن هستیم، می‌توان نسبت به توسعه همکاری دو کشور در منطقه نیز امیدوار بود.