فیلم‌ساز اورمیه‌ای برنده هشتمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند جهان تُرک شد

داریوش نجفی گول، فیلم‌ساز اورمیه‌ای با فیلم مستند «نوروزنامه» برنده جایزه بهترین فیلم کوتاه هشتمین «جشنواره بین‌المللی فیلم مستند جهان تُرک» شد.

مراسم اهدای جوایز آثار برگزیده هشتمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند جهان تُرک 23 اکتبر به میزبانی سازمان رادیو و تلویزیون ترکیه (TRT) در آنکارا برگزار شد. 372 اثر از 23 کشور جهان برای حضور در این جشنواره ارسال شده بودند که در نهایت 151 فیلم به بخش نهایی راه یافتند.

هشتمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند جهان تُرک با همکاری سازمان سینمایی وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه، اتحادیه شهرداری‌های جهان تُرک و شماری از دانشگاه‌ها، رسانه ها و اتحادیه‌های صنفی سینما برگزار شد و فیلم «نوروزنامه» از ایران جایزه بخش فیلم کوتاه جشنواره را به خود اختصاص داد.

این فیلم به نویسندگی و کارگاردانی داریوش نجفی گول و تصویربرداری مهدی میمندی ساخته شده و مهدی خاقان قره‌باغ نیز طراح پوستر آن است.

نجفی گول در گفتگو با آنادولو با اشاره به اینکه بسیاری از مضامین موجود در این فیلم از تجربه‌های شخصی فیلمساز از مراسم و آیین‌های مربوط به چهارشنبه‌های آخر سال در آذربایجان نشات گرفته است، نسبت به عدم حمایت موثر مسئولین و ارگان‌های مربوطه از آثار سینمایی منعکس کننده فرهنگ‌های بومی در کشورش انتقاد کرد.

او درباره ورودش به سینما و فعالیت‌های هنری می‌گوید:

بنده فعالیت هنری خودم را در انجمن سینمای جوانان اورمیه و زیر نظر اساتیدی چون حسن محمدزاده که از بانیان سینمای آذربایجان ایران به شمار می‌رود، شروع کردم. همچنین اساتیدی مانند رومین محتشم و جواد پورصمد از عکاسان برجسته هم از اساتید بنده در رشته عکاسی بودند. با فیلم «سَس» که در واقع پروژه پایان‌نامه‌ام در رشته فیلمسازی در دانشگاه دولتی فرهنگ و هنرهای زیبای باکو بود در 15 جشنواره بین‌المللی شرکت کردم و در 6 جشنواره موفق به دریافت جایزه اول شدم. فیلم نوروزنامه نیز در سال 2023 ساخته شد. هم اکنون نیز فیلمی با عنوان «هر کسی بهترین را انتخاب می‌کند» را در دست ساخت دارم که مراحل فنی این فیلم درحال سپری شدن است.

داریوش نجفی گول در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به مضامین مطرح شده در فیلم نوروزنامه و روند ساخت فیلم، می‌گوید:

متاسفانه اطلاعات کافی درباره اینکه فرهنگ و سنت باستانی نوروز در فرهنگ آذربایجان و ترک‌ها از کجا نشات گرفته در دست نیست. یعنی از ریشه‌های مراسمی که امروزه در جریان عید نوروز، چهارشنبه های آخر سال و حتی زندگی روزمره برگزار می‌کنیم هم اطلاعات کافی نداریم. این مسائل من را مجاب کرد که این گونه سنت‌ها را به صورت تصویری و یک فیلم به مخاطب ارائه کنم. همانگونه که می‌دانید عید نوروز یک عید مشترک است که ترک‌ها، فارس‌ها، کردها و سایر ملل منطقه آن را جشن می‌گیرند و در فرهنگ هر کدام از اینها نیز رجعت‌هایی به داستان‌ها و حکایت‌های اسطوره ای و باستانی وجود دارد. در ادبیات افسانه‌ای و اسطوره‌ای ترک‌ها این مساله (نوروز و چهارشنبه‌های آخر سال) به افسانه اوغوز باز می‌گردد.

البته اینگونه داستان‌ها اسطوره و افسانه هستند و معمولا یکی از عناصر اصلی داستان‌های اسطوره ای نبود منطق علت و معلولی است. برخی دیگر از مراسمی که در چهار چهارشنبه آخر زمستان توسط ترک‌ها برگزار می‌شود به ویژه چهارشنبه آتش نیز تحت تاثیر آیین‌های شَمَنی شکل گرفته‌اند. اگرچه هر چهار چهارشنبه آخر سال یعنی چهارشنبه آب، آتش، باد و خاک هر کدام دارای خدایان خاص خود هستند. براساس این اسطوره در روزهای منتهی به بهار هر چهار خدای آب، آتش، باد و خاک از خواب بیدار می‌شوند و دست در دست هم می‌دهند تا طبیعت سال جدیدی را آغاز نماید.

بعضی از مراسم‌های چهار چهارشنبه آخر سال متاسفانه امروزه در منطقه آذربایجان ایران از بین رفته و همه اینها یعنی هر چهار چهارشنبه در یک چهارشنبه یعنی همان چهارشنبه آتش یا چهارشنبه سوری خلاصه شده اند. مثلا قبلا مردم در اولین چهارشنبه که با نام چهارشنبه آب شناخته می‌شود به لب رودخانه ها و جویبارها می‌رفتند ولی الان این کار در صبح همان چهارشنبه آخر صورت می‌گیرد. این مسائل و سنت‌ها به ویژه نفرین‌ها و دعاهایی که در ارتباط با این سنت‌ها در فرهنگ ما وجود دارد برای من خیلی جالب هستند. ما امروزه از خیلی از ضرب المثل‌ها، دعاها یا نفرین‌ها بدون اینکه از ریشه آنها خبر داشته باشیم در زندگی روزمره خود استفاده می‌کنیم. این موضوعات برای من خیلی مهم بودند و فیلم نوروزنامه در همین چارچوب شکل گرفت و سعی کردم این مسائل را در فیلم برجسته کنم. خیلی از لوکیشن‌های فیلم در روستاهای اطراف اورمیه و تبریز فیلمبرداری شده است. طی ساخت فیلم در حدود 20 روستا فیلمبرداری صورت گرفته است. بسیاری از صحنه‌ها مربوط به شهرستان‌های اهر، ورزقان و کوه‌های اطراف تبریز، اردبیل و اورمیه هستند.

متاسفانه فیلم‌های بومی در ایران از هیچگونه حمایت دولتی برخوردار نیستند. باید گفت که مسئولین در حرف بر حمایت از فرهنگ و فولکلور بومی مناطق مختلف کشور تاکید دارند اما در عمل هیچ حمایتی صورت نمی‌گیرد. البته تاکید من بیشتر درباره عدم حمایت از بخش سینما است. بعضا حمایت‌هایی در عرصه تئاتر یا موسیقی بومی و اقوام صورت می گیرد اما این حمایت در بخش سینما شامل برنامه حمایتی مدون و سیستماتیکی نیست. حتی بسیاری از مسئولین نسبت به سینمای بومی و اقوام خیلی محافظه‌کارانه برخورد می‌کنند. مثلا برخوردهای محافظه‌کارانه با فیلم نوروزنامه که به ریشه و سنت‌های آداب نوروز و چهارشنبه سوری در میان تُرک‌های ایران می‌پردازد، بسیار پررنگ‌تر دیده می‌شد.

طی ساخت فیلم مراجعات کتبی و حضوری زیادی به مسئولان مربوطه در تهران و اورمیه، شورای شهر و شهرداری اورمیه داشتم اما نه تنها کوچک‌ترین حمایت مالی نشد، برعکس آن بعضا جبهه گیری نیز می‌کردند که چرا در این فیلم به آیین‌ها و رسومی که هموطنان فارس ما در نوروز دارند اشاره نشده است. در جواب باید گفت در اکثر فیلم‌هایی که تاکنون درباره نوروز ساخته شده به همین موضوعات عام پرداخته شده اما من به عنوان فردی که متولد و بزرگ شده روستا است، خواستار انعکاس فرهنگ‌ و آیین‌هایی هستم که خودم شاهد آنها بوده ام. می‌توان گفت 70 تا 80 درصد مراسم و آیین‌هایی که در فیلم وجود دارند همگی تجربه‌های شخصی من از مراسم چهارشنبه سوری بوده است. در هر حال به غیر از انجمن سینمای اورمیه که از منظر تکنیکی و تجهیزات کمک‌هایی داشت، سایر مسئولان و ارگان‌ها هیچ حمایتی از این فیلم انجام ندادند.