بازدید از مسجد ایاصوفیه استانبول

در ادامه بازدید از شهر زیبای استانبول به گردش در شبه‌جزیره تاریخی پرداخته و پس از کاخ توپکاپی نوبت رسید تا از ایاصوفیه دیدن کنیم. سازه پراحتشامی که از بدو تاسیس در هر دوره از تاریخ همواره در کانون توجه همگان قرار گرفته و با گواهی به فرهنگ‌ها و اعتقادات متفاوت یکی از زیباترین و بارزترین نمونه‌های باقی مانده معماری بیزانس است.

ایاصوفیه یکی از پربازدیدکننده‌ترین و با ارزش‌ترین دارائی‌های فرهنگی در شبه جزیره تاریخی است که در ماهیت قلب استانبول قرار دارد. استانبول در هر دوره از تاریخ همواره در مرکز رویدادهای سیاسی، دینی و اجتماعی بوده و ایاصوفیه در مرکز این شهر مهم احداث گردید. ایاصوفیه پراحتشام که بیش از 900 قرن به‌عنوان کلیسا، حدود 5 قرن به‌عنوان مسجد و 86 سال نیز به‌عنوان موزه مورد استفاده قرار گرفت، در سال 2020 دوباره به مسجد تبدیل شد. ایاصوفیه بزرگترین کلیسایی بود که در دوره امپراتوری بیزانس ساخته شد. این بنا در زمان ساخت بزرگترین سازه پس از اهرام مصر بوده و این ویژگی خود را در طول هزاران سال حفظ نمود. ایاصوفیه در این محل سه بار ساخته شد. ایاصوفیه که به‌معنی حکمت مقدس است، آنچنان معماری زیبا و پراحتشامی دارد که پاولوس یکی از شعرای معروف و بزرگ وقت برای تعریف و تمجید از آن شعری حماسی سرود. این شاعر بزرگ معماری و جزئیات مربوط به ساخت این اثر بزرگ و بی‌مانند را در این شعر به تفصیل تشریح کرده است.

ایاصوفیه در زمان ساخت دومین سازه بزرگ جهان بعد از اهرام ثلاثه مصر بود. ایاصوفیه این عنوان را مدیون گنبد بزرگ منحصر به فردی است که جلب دقت می‌کند. گنبد بلند و عریض آن جلوه‌ای باشکوه ایجاد کرده و همچنین حجم بزرگ و غیرمعمولی در فضای داخلی ایجاد می‌کند. این گنبد منفرد و عظیم که بر روی یک طرح مربعی شکل قرار گرفته برای نشان دادن قدرت و عظمت امپراتوری بیزانس طراحی شده‌ بود . این سازه به قدری چشم‌گیر و زیباست که در زمان ساخت به‌عنوان "هشتمین عجایب جهان" تلقی گردید. پس بیائید وارد این سازه پراحتشام شده و آن‌را از نزدیک ببینیم. در مرحله ساخت این بنای عظیم و باشکوه از هر نقطه امپراطوری بیزانس مصالحی به شهر استانبول ارسال گردید. در ساخت ایاصوفیه از قطعات بقایای شهر عتیق و مرمرهای به رنگ مختلف استفاده شد. دیوارهای داخلی و کف ساختمان کاملا با مرمر پوشانده شدند. تمامی مرمرهای مورد استفاده به‌صورت بلوک‌های بزرگ به دو نیم تقسیم شده و به‌طور موازی چیده شدند. ایاصوفیه در عین‌حال حاوی بقایا و اثراتی از دوران بت‌پرستی، مسیحیت و اسلامیت است. از این سازه تاریخی و شگفت‌انگیز از بدو تاسیس تاکنون هم در متون تاریخی و سیاسی و هم اساطیر نام برده شده است. در جهان به‌سختی می‌توان سازه مشابهی را یافت که به‌اندازه این بنا معماری، هنر و دین در آن در هم تنیده شده باشند. به‌همین دلیل است که ایاصوفیه به یکی از بناهای تاریخی برجسته جهان در مفهوم نمادین تبدیل شده است.

ایاصوفیه برای مدت بیش از نهصد سال به‌عنوان بزرگترین سازه دینی امپراتوری بیزانس مورد استفاده قرار گرفت. ایاصوفیه با فتح استانبول از سوی سلطان محمد فاتح در سال 1453، هویتی دیگر پیدا کرد. سلطان محمد فاتح دستور داد تا این سازه دارای اهمیت و مفهوم بزرگ برای جهان مسیحیت به مسجد تبدیل شود و برای همین منظور عناصر اسلامی مانند مناره، منبر و مهراب به آن اضافه کنند. یکی از مهم‌ترین بازسازی‌های ایاصوفیه در دوره سلطان عبدالمجید پادشاه عثمانی صورت گرفت. برادران ایتالیاالاصل فوستای عناصر اصلی ساختمان مانند گنبدها، طاق‌ها، ستون‌ها و همچنین تزئینات داخلی و خارجی آن را بازسازی کردند. در حین این بازسازی یکی از معماران ایتالیایی از موزائیک‌های دیوار ایاصوفیه طغرای سلطان عبدالجمید را درست کرد که این نیز اولین و تنها طغرای متعلق به پادشاه عثمانی بود که با موزائیک‌های روی دیوار ایاصوفیه ساخته شد.  پس از اعلام جمهوریت در ترکیه در سال 1923، ایاصوفیه یک‌بار دیگر تغییر هویت داده و به‌عنوان موزه درهای خود را بر روی بازدیدکنندگان باز کرد. این مجتمع بی‌نظیر به‌عنوان پارک آرکئولوژی دربرگیرنده استادیوم، کلیسای ایا ایرنی، مسجد ایاصوفیه کوچک و کاخ توپکاپی در فهرست میراث جهانی یونسکو جای گرفت. این اثر مشترک بشریت در سال 2020، دوباره با نام مسجد ایاصوفیه کبیر شریف دوباره به مسجد تبدیل گردید. ایاصوفیه مهم‌ترین اثر یادبود دو امپراتوری بزرگ است که در این خاک‌ها حکمرانی کردند. ایاصوفیه بنایی جاودانه با مصالح ساختمانی و تزئینات مورد استفاده برای اولین بار در تاریخ معماری جهان، موزائیک‌ها و بزرگترین "مجموعه‌های خوشنویسی مسجد" در جهان است.