دیدار رئیس جمهور ایران از ترکیه

ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران در 24 ژانویه 2024 به همراه هیئتی بزرگ متشکل از وزرا و بروکرات‌های عالی‌رتبه از ترکیه دیدن کرد. این دیدار که در شرایطی صورت گرفت که روابط آنکارا و تهران بین رقابت و همکاری سنتی سیر کرده و همچنین در دوره‌ای که مسائل منطقه‌ای دیگر تحمل تعویق بیشتر را ندارند، انجام گرفت، نشان می‌دهد که دو کشور آماده گفت‌و‌گو در خصوص مسایل مشترک هستند. دیدار رئیسی در اصل در ماه‌های اول سال 2023 اعلام شد و بعداً حداقل سه بار به تعویق افتاد. آخرین تعویق به دلیل حمله تروریستی در کرمان بود. اما ورود رئیسی به آنکارا در فاصله زمانی کوتاهی از این حمله نشان از اهمیت قائل شدن طرف ایرانی به این دیدار دارد.

البته می‌دانیم که دو طرف در بسیاری از مسائل با هم اختلاف داشته و در بسیاری از مسائل نیز منافع مشترکی دارند. چنین دیدارهایی با هدف افزایش هر چه بیشتر نگرش‌ها و رویکردهای مشترک و کاهش تفاوت‌ها به سطح قابل مدیریت انجام می‌گیرد. انتشار تحلیل‌های مثبت در رسانه‌های دولتی برای متعادل کردن انتقادات ترکیه در رسانه‌های ایران قبل از سفر و نگارش یک مقاله بسیار سازنده و مثبتی در روزنامه‌ای از ترکیه توسط حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران، نیز نشان دهنده اقدامات طرف ایرانی در رابطه با عملکرد مورد انتظار از این سفر است.

می‌توان گفت در این دیدار که طی آن هشتمین نشست شورای عالی همکاری‌ ترکیه و ایران برگزار شد، موضوعات مهمی از لحاظ اقتصادی مورد بحث و بررسی قرار گرفت. به نظر می‌رسد موضوعاتی مانند انرژی، تجارت در مناطق مرزی، قوانین گمرکی و سرمایه‌گذاری متقابل به ویژه به منظور افزایش حجم مبادلات مورد بررسی قرار گرفته است. حضور مهمت شیمشک وزیر خزانه‌داری و دارایی، آلپ‌ارسلان بایراکتار وزیر انرژی و منابع طبیعی و حافیظه گایه ارکان رئیس بانک مرکزی در طرف ترکیه اهمیت این مذاکرات را از نظر اقتصادی نشان می‌دهد.

علاوه بر این، به نظر می‌رسد مسائل منطقه‌ای به گونه‌ای بررسی شد که شامل قفقاز جنوبی، فلسطین، سوریه، عراق، یمن و شرق مدیترانه باشد. باز هم در طرف ترکیه حضور هاکان فیدان وزیر امور خارجه، علی یئرلی‌کایا وزیر کشور، یاشار گولر وزیر دفاع ملی و ابراهیم کالین رئیس سازمان اطلاعات و امنیت ملی (میت) نشان می‌دهد که موضوعات دایر بر سیاست و امنیت منطقه مورد بحث قرار گرفته است. در میان این موضوعات، مهم ترین موضوعی که در دستورکار هر دو کشور قرار دارد، موضوع تروریسم بعنوان یک تهدید مشترک است. رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه اظهار داشت، ما بر اهمیت تقویت همکاری خود با ایران علیه پ‌ک‌ک/پ‌ی‌د/ی‌پ‌گ و پژاک تاکید کردیم. رئیس جمهور ایران نیز تصریح کرد که تروریسم توسط نیروهای خارج از منطقه تغذیه و استفاده می‌شود. در این مرحله، اهمیت همکاری کشورهای منطقه برای محدود کردن اثرات قدرت‌های فرامنطقه‌ای آشکار می‌شود.

به عنوان یک نتیجه ملموس این سفر، 10 توافق‌نامه بین دو کشور در زمینه‌های مختلف امضا شد. این توافق‌نامه‌ها که حوزه‌های بسیاری از جمله تجارت، حمل و نقل، ارتباطات، فرهنگ، صنعت، فناوری، امنیت و انرژی را در بر می‌گیرند، توسط مقامات بالاترین واحدهای مربوطه طرفین امضا شد. هدف حجم تجارت 30 میلیارد دلاری مجددا مورد تاکید قرار گرفت. رئیسی رئیس جمهور کشور همسایه با اشاره براینکه، ما سال‌هاست با ترکیه روابط خوبی داشته و می‌خواهیم این روابط را از این به بعد به سطوح بالاتر برسانیم، ابراز داشت، آماده همکاری هستیم. اردوغان نیز با تاکید بر روابط حسن همجواری گفت، ما به تعمیق روابط با همسایه خود ایران بر اساس اعتماد متقابل و منافع مشترک اهمیت می‌دهیم. می‌توان گفت، این دیدار در فضایی فوق‌العاده مثبت انجام گرفته است. در این دوره که منطقه در شرایط بسیار دشواری قرار دارد، باید بر ثبات، صلح و امنیت به عنوان مسئولیت تاریخی دو کشور تاکید شود.

نویسنده: پروفسور دکتر مراد یئشیل‌تاش مدیر بنیاد تحقیقات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ترکیه