خانتوس پایتخت لیکیه کشور نور و روشنایی

آناتولی در دوره‌ای از تاریخ از لیکیه کشور نور و روشنایی میزبانی کرده است. تعریف از شهر لیکیه به‌عنوان کشور نور و روشنایی تصادفی نبوده است زیرا هر کدام از شهرهای لیکیه در عهد عتیق به‌سان ستاره‌ای می‌درخشید. خانتوس در بین مهمترین شهرهای اتحاد لیکیه که در داخل مرزهای استان آنتالیا واقع شده و از 23 شهر از جمله لتون، المپوس ، پاتارا و فاسلیس متشکل بود. این‌ها شهرهای مهمی بودند که از داستان هزاران ساله آناتولی سخن می‌گفتند. خانتوس که با تاریخ حزن‌انگیزش بسان پرنده اسطوره‌ای سیمرغ از خاکسترش زنده شد و لتون که داستان تاسیس جالبی دارد، در راس این شهرها قرار دارند.

منطقه دریای مدیترانه بر روی بسیاری از تمدن‌ها آغوش گشوده و با فرهنگ‌های متعددی در هم آمیخته است. شهر باستانی خانتوس در شهرستان کاش آنتالیا نیز منطقه‌ای با این خصوصیات است. در خانتوس این شهر باستانی بی‌نظیر می‌توان با آثار شگفت‌انگیزی از تمدن هلنیستی و دوره‌های روم و بیزانس مواجه گردید. خانتوس مهمترین مرکز اداری و در عین‌حال پایتخت اتحادیه لیکیه است. خانتوس در کنار رودی به همین نام یعنی رود اشن ( Eşen ) امروزی بر روی خاک‌های حاصلخیزی تاسیس یافته و به علت اینکه مهم‌ترین شهر منطقه بود، چندین بار مورد حمله قرار گرفت. هومر شاعر معروف عهد عتیق در حماسه خود ایلیاد از خانتوس به‌عنوان موطن اصلی سربازان جنگجو در نبرد تروا یاد کرده است. مردم خانتوس در حین استیلای پارس‌ها از شهر خود به بهای جانشان پاسداری کردند. ولی پارس‌ها دسترسی اهالی شهر به آب را مسدود کرده و مردم شهر از آب محروم شدند. داستان شهر بعد از این بسیار حزن‌انگیز بوده و بجای تسلیم شدن مرگ را ترجیح دادند. هرودوت پدر تاریخ در کتاب خود نوشته است: مردم خانتوس که نخواستند تا به اسارت تن در دهند، زنان، کودکان و اشیا ذی‌قیمت خود را داخل قلعه‌ای سوزانده و مردان تا دم مرگ جنگیدند. خانتوس پس از این حمله پارس‌ها دوباره از خاکسترهای خود زاده شد. این شهر عتیق در دوره‌های مختلف چندین بار دیگر محاصره گردیده و هر بار جان تازه‌ای گرفت. خانتوس در محاصره بزرگ به فرماندهی بروتوس سرباز معروف روم با خاک یکسان گردید. امپراطور وقت روم با مشاهده وضعیت شهر آن را شایسته چنین سرنوشتی ندانسته و دستور عمران و بازسازی آن را صادر کرد. شهر خانتوس یک‌بار دیگر تاسیس شده و به مرکز اسقف امپراطوری بیزانس تبدیل شده و پس از هجوم اعراب به شهر متروکه مبدل گردید.

در شهر عتیق خانتوس می‌توان اثرات تمدن‌های مختلفی بشری را مشاهده کرد. این شهر علی‌رغم داستان حزن‌انگیز با گورهای صخره‌ای و سنگ‌های یادیودی که سر قبرها نصب می‌شدند، دارای یک ویژه‌گی متمایزکننده  از دیگر شهرها بود. این سنگ‌های یابود از سنگ آجر ساخته شده و امروزه به‌عنوان یکی از مهمترین عناصر میراث فرهنگی جالب متعلق به تمدن لیکیه تلقی می‌شوند. در شهر خانتوس پانزده سنگ قبر یادبود که سرقبرها نصب شده، وجود داشته و به گفته کارشناسان نمی‌توان در جای دیگری با نمونه این سنگ‌های یادبود مواجه گردید. طولانی‌ترین سنگ نبشته‌ها به زبان لیکیه نیز تنها در این منطقه وجود دارند. در شهر باستانی خانتوس همچنین سه بازار سر پوشیده، یک سالن تاتر و یک جاده اصلی با برجسته‌کاری‌هایی که تا به امروز به‌شکلی سالمی پابرجا مانده‌اند، کشف شده است. یک گودال عمیق مکشوفه در محوطه تاتر عتیق در لیکیه نشان می‌دهد که این محل در دوره امپراطوری روم برای مبارزات گلادیاتورها مورد استفاده قرار می‌گرفت. تزئینات روی صحنه سالن تاتر شهر و طبقه اول آن تا به امروز به شکل سالمی پا برجا مانده است.

خرابه‌های شهر باستانی خانتوس به همراه شهر عتیق لتون به علت انعکاس  ویژه‌گی تمدن لیکیه و اهمیت آثار مکشوفه در نتیجه حفریات باستان‌شناسی در فهرست میراث فرهنگی یونسکو جای گرفته است. لتون که مرکز دینی لیکیه در عصر عتیق بود در فاصله چهار کیلومتری در شهر باستانی خانتوس قرار دارد. تاسیس شهر لتون با یک افسانه‌ نقل می‌شود. بدین گونه که از رابطه بین زئوس خدای خدایان و الهه لتو کودکان دوقلویی زاده شد. لتو، با فرزندان دوقلوی خود آپولون خدای روشنایی و آرتمیس الهه شکار بسوی سواحل مدیترانه فرار کرده و در منطقه‌ای در لیکیه اسکان گزید. بر اساس این افسانه، لتون شهری است که بنام آپولون خدای روشنایی و لتو مادر آرتمیس الهه شکار تاسیس شده است. شهر لتون در طول تاریخ تحت حاکمیت پارس‌ها، تمدن کاریه و هلن و بالاخره نیز امپراطوری روم قرار گرفت. این شهر که بنام آپولون خدای روشنایی و آرتمیس الهه شکار شناخته می‌شد، قبلا محلی مقدس وابسته به خانتوس بود. ولی اهمیت آن بعدها بیشتر شده و به شهری مقدس در منطقه لیکیه تبدیل گردید. در این محوطه مقدس امروزه بقایای معابد لتو، آپولون و آرتمیس، یک چشمه آب یادواره‌ای و آمفی تاتر وجود دارند.

آمفی تاتر متعلق به بیش از دو هزار سال قبل از جمله سازه معروف در شهر عتیق لتون است که تا به امروز به شکل سالمی پا بر جا مانده است. در نتیجه حفریات باستان شناسی در شهر بقایای سه معبد، یک چشمه آب یادوراه‌ای و برخی سنگ نبشته ها کشف شده است. معبد لتو که به یاد لتو مادر آپولون و آرتمیس ساخته شده ، بزرگترین معبد این شهر است. در نزدیکی این معبد لوحه ای که به زبان‌های یونانی  وارمنی نوشته شده ، کشف شده است. معبد دیگر بنام آپولون الهه موسیقی، هنر و الهام در میتولوژی یونان ساخته شده است. وسط این دو معبد، معبد نسبتا کوچک تری از دیگر معابد یعنی معبد آرتمیس ساخته شده است. در نتیجه کاووش‌های باستان شناسی یک موزائیک با نقوش تیر و کمان و چنگ بدست آمده است.

کلیه شهرهای کشور لیکیه، سرزمین نور و خورشید، شایسته توضیح جداگانه است، ولی متأسفانه وقت مان برای شرح هر یک از آنها کافی نیست. به همین خاطر ما کسانی را که می خواهند ردپای این تمدن بی مانند را دنبال کنند به اولین مسیر پیاده روی طولانی ترکیه یعنی راه لیکیه دعوت می کنیم. مسیر پیاده روی لیکیه راهی منحصر به فرد است که در آن می‌توانید مراکز گردشگری مانند فتحیه، کاش، کالکان، پاتارا، المپوس و آپریال را ببینید. در این راه 550 کیلومتری که طبیعت و تاریخ در هم ادغام شده اند، می‌توانید شاهد شکوه و عظمت تمدن لیکیه باشید.