استان توکات میزبان قلعه تاریخی زیله و غار بی‌نظیری در جهان
اهمیت تاریخی شهرستان زیله استان توکات
سرزمین آناتولی شاهد دوره‌های متفاوتی از تاریخ بوده و دارای آثار مختلفی از این دوران است. اولین‌های آناتولی با قلعه‌ها، صورها، مساجد، کلیساها، پل‌ها و شهرهای باستانی خود ارزش گفتن دارند. تقریبا هر کسی این جمله معروف ژولیوس سزار را که می‌گوید: آمدم، دیدم و فتح کردم را شنیده است. ولی هر کسی نمی‌داند که ژولیوس سزار این جمله معروف خود را در شهرستان زیله استان امروزی توکات در آناتولی بر زبان آورده است. تاریخ بشر در یک چنین منطقه جغرافیایی مهمی شکل گرفته و شهرستان زیله در استان توکات ترکیه از این نظر از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.
هر نقطه‌ای از آناتولی همواره در طول اعصار متمادی از سوی انسان‌ها بعنوان مرکز مسکونی مورد ترجیح قرار داده شده است. زیرا کلیه عناصر بایسته برای زندگی انسان در این منطقه جغرافیایی موجود است. زیله نیز یکی از قدیمی‌ترین و مهمترین مراکز مسکونی در آناتولی‌ست. در این منطقه که امروزه شهرستانی از استان توکات ترکیه است، دولتهای مختلفی تاسیس یافته و امپراطوری‌های بزرگ و قدرتمندی به حکمرانی پرداختند. زیله که از اهمیت ژئوپلتیکی برخوردار است ، با اتصال دریای سیاه به آناتولی مرکزی در یک نقطه تقاطع واقع گردیده است. زیله به‌علت ویژگی‌های اقلیمی و جغرافیایی نیز طی قرون متمادی از سوی انسان‌ها به‌عنوان مرکز مسکونی مورد استفاده قرار گرفته است. در نتیجه کاووش‌های باستان‌شناسی در منطقه ثابت شده است که شهرستان زیله در دوره‌ای از تاریخ یکی از مراکز مسکونی مهم هیتی‌ها بوده است. پس از هیتی‌ها، فریقی‌ها شهرستان امروزی زیله را به‌عنوان مرکز مسکونی برای خود برگزیدند. استرابن جغرافی‌دان معروف در کتاب خود نوشته است که این شهر باستانی از سوی سمیرامیس ملکه افسانه‌ای امپراطوری آشور تاسیس شده است. زیله در سال‌های حاکمیت امپراطوری پارس در منطقه از نظر دینی به موقعیت مهمی دست یافت. زیرا بقایای بزرگترین معبد متعلق به الهه برکت و باروری امپراطوری پارس در این شهر کشف شده است. مراسمی دینی که در زمان‌های خاصی از سال با شرکت گروه عظیمی از مردم برگزار می‌شد، موجب تقویت و تحکیم زیله از نظر اقتصادی و افزایش اهمیت استراتژیکی آن گردید. شهر زیله به‌همین خاطر به منطقه‌ای تبدیل گردید که بسیاری از دول وقت در صدد حاکمیت بر آن بر آمدند. کشمکش‌هایی که از دوره هیتی‌ها برای تامین حاکمیت بر شهر زیله شروع شد، تا دوره امپراطوری بیزانس ادامه یافت. به‌گونه‌ای که یکی از این کشمکش‌ها به جنگ بین امپراطوری روم و پادشاهی پونتوس منجر شده و به‌عنوان جایی که کوتاه‌ترین و مختصرترین نامه تاریخ در آن به قلم گرفته شد، به یادگار ماند. نبرد بین نیروهای ژولیوس سزار رهبر سیاسی و نظامی معروف امپراطوری روم و فرناک پادشاه پونتوس در نزدیک‌های شهر باستانی زیله با پیروزی ارتش روم به نتیجه رسید. این پیروزی بزرگی بود ولی ژولیوس سزار این پیروزی مهم را با جمله کوتاه آمدم، دیدم و فتح کردم توجیه کرد. اگرچه چنین به‌نظر می‌رسد که ژولیوس سزار با این جمله با تواضع و فروتنی عمل کرده است ولی در اصل رفتاری متکبرانه و تحقیرآمیز در قبال دشمن مورد بحث است. وی با این کلام دشمن را کوچک و حقیر شمرده و می‌خواست نشان دهد که چگونه آسان و سریع دشمن را نابود کرده و به پیروزی دست یافته است و حتی تلویحا به امپراطوران روم قبل از خود که نتوانستند پادشاهی پونتوس را مغلوب کنند، اشاره کرده است. ژولیوس سزار نتیجه جنگ را در نامه‌ای حاوی فقط این کلمه به روم اطلاع می‌دهد. پس از این حادثه جشن و راهپیمایی پیروزمندانه بی‌نظیری برگزار شده و سکه‌هایی با حروف " آمدم ، دیدم و فتح کردم " ضرب گردید. به این کلام ژولیوس سزار نه‌تنها در سکه‌های عتیق بلکه در قلعه تاریخی زیله نیز می‌توان برخورد کرد. زیرا این کلام سزار که پیروزی‌اش در نبرد با نیروهای پادشاهی پونتوس را خلاصه می‌کند، بر روی یادواره‌ای در قلعه شهر قدیمی زیله حک می‌شود. قلعه زیله به‌همین خاطر مورد توجه شمار زیادی توریست ترک و خارجی که مایل به بازدید از کوتاه‌ترین و معنی‌دارترین نامه تاریخ هستند، قرار می‌گیرد.
قلعه تاریخی زیله (zile) که مورد توجه گردشگران قرار می‌گیرد، یکی از کمیاب‌ترین قلعه‌های باستانی در آناتولی‌ست. در استان توکات که شهرستان زیله به آن وابسته است، قلعه تاریخی دیگری وجود دارد که به‌اندازه قلعه زله مورد توجه گردشگران و علاقه‌مندان به تاریخ قرار می‌گیرد. زیرا این قلعه با افسانه کونت درآکولا ارتباط دارد. در اواسط سال‌های 1400 ، شاهزاده خاندان بوغدان ـ افالاک در ازای آزادی خود، پسران‌اش را به‌عنوان گروگان به دولت عثمانی می‌دهد. یکی از برداران اسیر که برای مدت چهار سال در قلعه توکات زندانی شدند، دین اسلام را پذیرفته و مسلمان شد. برادر دیگر به دشمن بی‌رحمی که در تاریخ به شیطان، جلاد و ولاد بر میخ‌کشنده تبدیل گردید. این فرد همانا ولاد سوم و یا ولاد درآکولاست. او پس از گذشت قرون متمادی با شخصیت اصلی افسانه دراکولا عجین گردید. در حین امور بازسازی و مرمت قلعه توکات گذرگاه‌ها و تونل‌های مخفی که تا مرکز شهر امتداد می‌یافتند و زندان‌های که ولاد درآکولا در آن‌ها به‌سر برده بود، کشف گردیدند. داستان‌های درآکولای خون‌آشام که یکی از عناصر غیرقابل انصراف فرهنگ عامه است و علاقه‌مندان به این داستان‌ها به‌همین خاطر به بازدید از قلعه توکات توجه خاصی نشان می‌دهند.
استان توکات ترکیه در عین‌حال میزبان یکی از پراحتشام‌ترین غارهای جهان است. غار بالیجا (Ballıca )در شهرستان پازار به‌علت ساختار طبیعی خود در فهرست میراث فرهنگی موقت یونسکو جای گرفته است. زیرا به گفته کارشناسان، غار بالیجا دارای ساختار طبیعی کلیه غارهایی است که تاکنون کشف و شناسایی شده است. این یک ویژگی منحربه‌فرد به غار بالیی جا بوده و در سطح جهان نظیر و مانندی ندارد آیا تا به حال استالاکتیت‌هایی به شکل پیاز را دیده‌اند که از سقف یک غار آویزان شده‌اند؟ این اشکال جالب و زیبا چیزی است که غار بالیجا را منحصر به فرد کرده و از دیگر غارها متمایز کرده است. استلاکتیت‌های به‌شکل پیاز که در مقیاس جهانی بسیار نایاب هستند، به تعداد زیاد در این غار یافت شده و با رنگ و بزرگی خود آدمی را به حیرت و شگفتی وامیدارند. استالاکتیت‌های به‌شکل پیاز در غارهای ترکیه را تنها در غار بالیجا می‌توان مشاهد کرد.
محوطه داخلی غار بالیجا مملو از اشکال متفاوتی به رنگ‌های گوناگون، درخشان و خیره‌کننده است. بالیجا با مرواریدهای شگفت‌انگیزغار، تراورتن‌ها و سنگ‌های آهکی کریستال مانند و دیگر تشکلات طبیعی خارق‌العاده زیبای به رنگ‌ها و ابعاد متفاوت گویی سیاره دیگری را تداعی می‌بخشد. هشت سالن غار سه و نیم میلیون ساله بالیجا، برای بازدید عموم گشوده شده ولی هنوز هم بخش‌هایی در این غار کهن‌سال در انتظار کشف شدن، هستند. رطوبت داخل بیش از پنجاه درصد بوده و حاوی اکسیژن خالص خیلی بیشتری از مقدار موجود در هوایی است که آن‌را استنشاق می‌کنیم. به‌طوریکه بیمارانی که با ماسک و لوله اکسیژن به زندگی خود ادامه می‌دهند، در غار بالیجا نیازی به این آلات ندارند. این غار اغلب از سوی بیماران مبتلا به بیماری‌های ریوی، آسم و برونشیت برای اهداف درمانی بازدید می‌شود.
