مجسمه آفرودیت شهر باستانی کنیدوس
استقبال گردشگردان و باستانشناسان از شهر عتیق کنیدوس در شهر ساحلی امروزی داتچای ترکیه
آناتولی سرزمینی است که از اولین مسابقه ملکه زیبایی جهان میزبانی کرده است. بنابه روایات مختلف تاریخچه این مسابقه که بین خدایان اساطیری برگزار شده بود، چهار هزار سال قبل از این میرسد. آفرودیت برای صاحب شدن به مقام زیباترین الهه، داور مسابقه را از راه بدر کرده و با این رویکرد خود صاحب عنوان زیباترین الهه شده ولی در عینحال موجب آغاز نبرد تروا گردید. نام آفرودیت طی صدها سال با واژههایی مانند زیباترین زن جهان با اندام و ظاهری بیعیب و نقص یاد شده و با این صفات و خصوصیات تلفیق شده است. بنام آفرودیت شمار زیادی معبد و مجسمه ساخته شد. موضوع مبحث امروز خود را به مجسمه آفرودیت در شهر عتیق کنیدوس در شهر ساحلی داتچا اختصاص دادیم.
آفرودیت در اساطیر یونان به الهه عشق و زیبایی معروف بوده و محافظ دریانوردان و درعینحال الهه برکت، باروری و نعمت است. پرسکیتلیز هنرمند پیکرتراش مشهور آتنی، برای اهالی کنیدوس که یک جامعه دریانورد بود، مجسمهای ساخت. این مجسمه که به آفرودیت عریان معروف شد، همانا مجسمه آفرودیت کنیدوس است که اولین مجسمه زن برهنه در جهان است. بههمین علت نیز هویت یادوارهای مهم و ارزشمند را داراست. اگرچه زن و بدن زن در سالهای بعد در پیکر الهه آفرودیت به کالا تبدیل گردید ولی مجسمه آفرودیت ساخته شده از سوی پرسکیتلیز برای آندوره اثری راهگشا در عرصه هنر پیکرتراشی تلقی میگردد. تا آندوران تنها این نوع مجسمهها برای خدایان یونان یعنی مردان ساخته شده و مجسمه الههها با لباسهایی که بر تن داشتند، تراشیده میشدند. این سبک پیکرتراشی بر خلاف گمان هیچ ربطی با هرزهگی و فساد ندارد. بدن مرد برای تمدن هلن که جامعهای پدرسالاری بوده و در میتولوژی نیز میتوان بهصراحت انعکاسات آنرا مشاهده کرد، بیعیب و نقص بود. لذا در نمایش آن نیز اشکالی وجود نداشت. اعتقاد بر این بود که بدن زن عیب و ایراد دارد و بههمین علت مجسمههای زنان با لباس طراحی میشدند. مجسمه آفرودیت کنیدوسی اولین نمونه تم جدید تاریخ هنر را بوجود آورده و حتی به این نیز اکتفا نکرده و اثری مژدهآور ایفای نقش از سوی زنان در جامعه هلن بود. مجسمه آفرودیت کنیدوسی طی قرون متمادی الهامبخش شمار زیادی هنرمند شده و سوژه بسیاری از اشعار، رمانها و فیلمها را تشکیل داد.
آفرودیت یک الهه بوده و علاوه بر زیبایی دنیوی انعکاس بیمانندی از زیبایی الهی است. مجسمه آفرودیت نیز تبلور این طرز اندیشه و تجلی آن است. این مجسمه یکی از افتخارات هنر عهد عتیق است. بهگونهای که نویسندگان آندوران این اثر زیبای عهد عتیق را بهعنوان شاهکاری شایسته دیدن توصیف کردند. آفرودیت کنیدوس توسط پیکرتراش پرسکیتلیز در حالی که آماده حمام کردن است به تصویر کشیده شده است. بنابراین، معنای دینی دارد، زیرا عمل شستشو مانند سایر الهه های باروری، یک مراسم واجب محسوب میگردید. اهالی کنیدوس از آفرودیت حامی و حافظ ملوانان مدد میجویند. بههمین مجسمه در نقطه بلندی در محوطه معبد که ملوانان کنیدوسی بتوانند از هر جایی آنرا ببینند، نصب گردید. ملوانان معتقد بودند که آفرودیت قادر به دیدن گذرگاههای خطرناک بوده و به آنها در پناه بردن به بنادر امن در هوای طوفانی یاری میکند. لذا ملوانانی که مجسمه آفرودیت را میدیدند، خود را در امن و امان احساس میکردند. به گفته کارشناسان، معبد برای دیده شدن مجسمه از هر جبهه آن احتمالا با طراحی ویژه و بشکل گرد ساخته شده است. این اثر که در عینحال به معبد آفرودیت معروف است، بعنوان معبد گرد نیز معروف است. البته اینها بیش از فرضیه چیزی دیگری نیستند زیرا این مجسمه معروف که مدت مدیدی است، باستانشناسان در تلاش یافتن آن هستند، نه در محوطه معبد و نه در جای دیگری در شهر عتیق کنیدوس پیدا شده است. امروز کاووشگران و باستانشناسان تنها نوشتهها و یادداشتهای گردشگردان آندوران در این منطقه، و اطلاعات مربوط به سکههایی با پرتره آفرودیت و نقاشیهای دیواری که گمان میرود به این معبد تعلق دارند، را در دست دارند.
قبل از نقل دیگر بناها و سازههای شگفتانگیز شهر عتیق کنیدوس، جای آن دارد تا در خصوص این شهر عتیق نیز اطلاعاتی ارایه کنیم. کنیدوس که در دورترین نقطه شبه جزیره امروزی داتچا واقع گردیده، یکی از مهمترین شهرهای تجاری، فرهنگی و هنری عهد عتیق بود. بعلت واقع گردیدن در نقطه تلاقی دریای اژه و مدیترانه از نظر دریانوردی شهری بسیار مهم بود. کنیدوس توقفگاه کشتیهایی بود که از دریای مدیترانه به دریای سیاه سفر میکردند. کنیدوس برای تامین کالاهای تجاری و ارزاق و استراحت در موقعیت غیرقابل انصرافی قرار داشت. این شهر عتیق با بنادر طبیعی امن در شرایط نامساعد جوی به داد ملوانان میرسید. کنیدوس ابتدا از خشکسار و جزیره " کاپ کریو " که امروزه به گردن شتر معروف است، بوجود میآمد. بههمین علت استرابن جغرافیدان معروف از کنیدوس بهعنوان دو شهر نام برده است. با گذشت زمان دریای بین جزیره و خشکسار پر شده و بدینترتیب دو بندر جداگانه بوجود آمد. بندر اژه واقع در شمال بعلت اینکه امنتر بود، با اهداف نظامی مورد استفاده قرار گرفته و بندر واقع در جنوب نیز به کشتیهای تجاری اختصاص یافت. در آندوران آگاهی از امور فنی پر کردن دریا و اجرای موفقیتآمیز آن یک شاهکار مهندسی تحسینبرانگیز بود. ساختمانهای شهر عتیق کنیدوس بهعلت ناهمواری اراضی منطقه بشکل تراس طراحی شدند. بنای جالب توجه دیگری که در شهر عتیق کنیدوس بهچشم میخورد، محوطه موسوم به ستوئا (stoa)محوطه مقدسی است که با عطف به دمئتر ( Demeter ) الهه برکت و حاصلخیزی ساخته شده و متشکل از یک سالن تاتر دویست نفره و معبد آپولو و دیونیسوس است. علاوه بر این یکی از بزرگترین گورستانهای دوران باستان در این شهر واقع گردیده است. در آندوران بسیاری از شهرهایی که با تمول و احتشام خود جلب دقت میکردند، غارت شده و به یغما برده شدند. این غارت و چپاولگریها در طول زمان همواره ادامه یافته و برخی افراد این آثار به یغما برده شده را به کشور خود برده و بهدین وسیله سعی کردند ثروتمند شوند. برخیها نیز بدنبال یافتن آثار معینی مانند مجسمه آفرودیت و رسیدن به شهرت سعی و تلاش کردند. در نتیجه حفاریهای گنجیابی در قرون نوزدهم و بیستم در کنیدوس به این شهر عتیق آسیب فراوانی وارد آمد. آثار مکشوفه در این کاووشها به خارج از کشور برده شده و مجسمه شیر کینیدوس که با ابعاد، وزن و ارزش عالی هنری خود یکی از آثار دوره باستان است و مجسمه دمئتر( Demeter ) الهه برکت و حاصلخیزی که در ابعاد واقعی انسان تراشیده شده امروزه در جای اصلی بلکه در موزه لندن به نمایش گذاشته شدهاند.
پراکسیتلس پیکرتراش معروف که با ساختن مجسمه آفرودیت به یک اولین تحقق بخشید، موجب گردید تا شهر کنیدوس به یک مرکز توریستی معروف تبدیل شود. علاوه بر این پیکرتراش شهیر، چهرههای معروف و مهم دیگری در تاریخ موجب شدند تا شهر کنیدوس در موازات هنر در عرصه فرهنگ و علم نیز به یک شهر پیشگام تبدیل شود. اودوکسوس فیسلوف، اخترشمار و ریاضیدان ماهر و زبده که از شاگردان افلاطون بوده و فرضیهٔ این ستارهشناس پیرامون دایرههای هم مرکز که با آن حرکت خورشید و ماه و ستارگان را از راه هندسه تشریح کرده و الگویی برای ارشمیدس مخترع و فیزیکدان و اقلیدس ریاضیدان معروف بود، اهل کیندوس بود. فانوس دریایی اسکندریه یکی از عجایب هفتگانه جهان در مصر , توسط " سوسترات " معمار معروفی که در کنیدوس زندگی میکرد، طراحی و ساخته شد. اوروفون یکی از مشاهیر پزشکی آن اعصار که مدرسه پزشکی کنیدوس را تاسیس کرد، از اهالی این شهر باستان بود.