شهر تاریخی کاپادوکیه و آثار معماری شگفت‌انگیز آن

آیا هیچ تصور کرده‌اید که نه در جهان بلکه در سیاره‌ای دیگر و یا دنیای داستان زندگی می‌کنید؟ آیا با دیدن منظره مقابل‌تان نفس‌بر شده و قوه درک خود را از دست داده و به یک‌باره از واژهای مکان و زمان دور شدید؟ کسانی‌که از شهر کاپادوکیه و صخره‌های موسوم به پری باجالاری در این منطقه دیدن کرده‌اند، به کلیه این سوالات جواب مثبت خواهند داد. صدها سنگ نرم آتشفشانی شبیه مجسمه و تونل‌های باز شده توسط آب رودخانه‌ها در دوره‌ها. کاپادوکیا شهری جادویی که با طبیعت خود در انسان یاد یک سیاره تخیلی را تداعی می‌بخشد. شهری که با دیدن آن گویی با یک عصای جادویی کلیه تشویش و نگرانی‌هایتان از بین می‌رود. کاپادوکیه شاهد تاریخ هزاران ساله بشکلی ساکت و آرام در مقابل‌تان است. وقتی در این شهر هستید، زندگی انسان‌های قدیمی در غارهای صخره‌ای و آثار تمدن‌های قدیمی دقت‌تان را جلب کرده و در آن فضای سحرانگیز می‌خواهید تا چیزهای زیادی یاد گرفته و در آنجا اوقات بیشتری سپری کنید.

تاریخ‌چه شهر کاپادوکیه به 60 میلیون سال پیش از این می‌رسد. مذاب  و گدازه‌های فوران شده از کوه‌های آتشفشانی ، صخره‌های منطقه را بوجود آوردند. باد و باران در طول میلیون‌ها سال این صخره‌ها را فرسایش داده و به آن‌ها اشکال مخروطی، ستونی، قارچ مانند و دودکشی دادند. مردمان آن‌دوران برای حفاظت از گرما، سرما و حیوانات درنده به این غارها و صخره‌ها پناه بردند. رودخانه قزل‌ارماک در این منطقه برای ساکنین آن از نظر تامین آب و مواد غذایی مورد نیاز امکانات خارق‌العاده‌ای مهیا ساخت. فعال شدن مجدد کوه‌های آتشفشانی برای مدتی اسکان در این منطقه را با مشکل مواجه می‌کند. ولی مدتی بعد انسان‌ها دوباره به این منطقه روی آوردند. زیرا بوسیله ابزار و آلات ساده براحتی توانستند دل صخره‌ها را کنده و برای خود اماکنی برای اسکان درست کنند. در کاپادوکیه در هر دوره‌ای از تاریخ می‌توان با اثرات زندگی مسکونی مواجه گردید. آشوریان اولین تمدنی بودند که در کاپادوکیه اسکان گزیدند. اولین کلنی تجاری در آناتولی از سوی آشوریان تاسیس یافت. لوحه‌های خط میخی که بعنوان سنگ نبشته‌های کاپادوکیه در تاریخ به ثبت رسیده و در آن به تنظیمات مربوط به تجارت، حقوق و ازدواج جای داده شده، در دوره آشوریان کشف گردید. هیتیت‌ها که پس از آشوریان در منطقه به زندگی مسکونی شروع کردند، اولین تمدنی بودند که گذرگاه‌های زیر زمینی در کاپادوکیا را با اهداف نظامی باز کردند. کریدورهای تنگ قابل دسترسی از هر خانه در حین حمله، سنگ‌های دایره‌ای شکل غول‌آسا که این کریدورها را می‌بستند و سیستم‌های تهویه هوا از سوی هیتیت‌ها ساخته شدند. پارس‌ها که به مقدس بودن آتش اعتقاد داشتند، کنترل منطقه را بدست گرفتند. این منطقه جغرافیایی مملو از کوه‌های آتشفشانی با اعتقادات پارس‌ها هماهنگی داشت. بنابراین پارس‌ها به این منطقه نام دیار اسبان زیبا را دادند.

کاپادوکیه که امروزه منطقه دربرگیرنده شهرهای نوشهر، نیغده ، کایسری و کیرشهیر می‌باشد، در گذشته نیز محوطه وسیعی را در بر می‌گرفت. کاپادوکیه نام منطقه‌ای است که از رشته کوه‌های توروس تا مالاتیا و دریای سیاه شرقی امتداد می‌یابد. کاپادوکیه از دیرباز در یک نقطه استراتژیک بین راه‌های تجاری واقع شده است. مسافرین به مناطق شرقی کشور در کاپادوکیه اقامت شبانه گزیده و یا نواقص و کمبودهای خود را تامین می‌کنند. کاپادوکیه در دوره امپراطوری رم بعلت اهمیتی که داشت، به یکی از ایالت‌های مهم این امپراطوری تبدیل گردید. این منطقه که از ادیان چند خدایی میزبانی کرده بود، مسیحیان فراری از ظلم و ستم در بیت‌المقدس را نیز تحت حفاظت قرار گرفته و آغوش خود را بر روی آن‌ها باز کرده است. دره‌هایی که با معجزه طبیعت بوجود آمده‌اند، صخره‌های توف ( سنگ متشکل از خاکستر آتشفشانی )، غارهایی که از سوی هیتیت‌ها در دل صخره‌ها کنده شده‌اند و تونل‌های زیر زمینی به پناهگاه مسیحیان در آناتولی تبدیل گردیدند. هدف از آمدن این اولین نمایند‌گان دین مسیح به آناتولی، تنها ترویج دین خود نبود. قبل از همه چیز می‌خواستند تا جان خود را نجات دهند. کاپادوکیه و شهرهای زیر زمینی این منطقه با ساختار و بافت منحصر به فرد خود به این مسافرین جدید خدمت کرده و به آن‌ها امکان می‌دهد تا پیرامون واژه " حیات ابدی پس از مرگ " و اینکه این حیات به چه چیزی شباهت دارد؟ بیاندیشند. چیزهای رویایی با آرمان شهر که مسیحیان در اعتقادات خود همواره در بدنبال آن هستند، در هم آمیخته و ادغام شدند. راهب‌ها که بعنوان کشیشان و پدران کلیسا تلقی می‌شدند، به این علت کاپادوکیه را ترجیح دادند. به خانه‌های صخره‌ای منطقه، کلیساها و صومعه‌ها علاوه می‌شوند. شمار اولین مسیحیان در منطقه با وقوف به اینکه در جوی مطمئن و امن زندگی می‌کنند، با گذشت هر روز افزایش یافت. در آندوران درصد سوادآموزی کم بوده و تعداد معدودی به زبان لاتین تسلط داشتند. به همین علت از هنر نقاشی مدد جسته شد. زندگی حضرت عیسی و داستان‌های موجود در انجیل بشکلی دایمی و پی در پی روی دیوارهای کلیسا ترسیم گردید. این نقاشی‌ها از نظر انعکاس شرایط دینی، فرهنگی و اجتماعی آندوران بی‌نظیر هستند. در منطقه کاپادوکیا بیش از صد کلیسای کوچک و بزرگ وجود دارد. بخش مهمی از این کلیساها در فهرست میراث فرهنگی یونسکو جای گرفته و در موزه فضای باز گورمه تحت حفاظت قرار دارند. کلیساهای Karanlık ، Yılanlı و Elmalı در بین جالب‌ترین و مهمترین این کلیساها قرار دارند. در بین این سه کلیسا، کلیسای " Karanlık " از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. زیرا تابش نور کم به داخل کلیسا، از آسیب دیدن نقاشی‌های روی دیوار و قبه کلیسا ممانعت کرده و موجب شده‌است تا قرون متمادی بشکلی سالم پا برجا بمانند.

پاول لوکاس سیاح معروف فرانسوی که در اوایل سال‌های 1700 از سوی پادشاهی این‌کشور مامور کاووش‌های باستان‌شناسی در  کاپادوکیه گردید، با سفر به این منطقه و انجام تحقیقات علمی و تاریخی تحت تاثیر فراوان یافت ویژه کاپادوکیه قرار گرفت. وی با انسان‌هایی که در خانه‌های کنده شده در دل صخره‌ها زندگی می‌کردند، کلیساهای مزین به نقاشی‌های رنگین دیواری و تونل‌های زیر زمینی و منطقه‌ای شگفت‌انگیز که قبلا هرگز ندیده بود، مواجه گردید. پاول لوکاس در سیاحت‌نامه خود در نقل کاپادوکیه نوشته است: وقتی بقایای بناهای قدیمی و سازه‌های بی مانند و خارق العاده‌ واقع در روبروی رودخانه قزل‌ارماک را دیدم، دچار شگفتی غیرقابل باوری شدم. این‌ها تعداد زیادی اهرام بی‌نظیر بودند. تعداد این اهرام نه دویست و یا سیصد بلکه بیش از هزاران عدد بود. ولی این گفته‌های سیاح معروف فرانسوی بقدری غیرقابل باور و غیر واقعی بنظر می‌رسد که مقامات کاخ به آن واکنش نشان داده و وی را به دروغ‌گویی متهم کردند. لویی چهاردم پادشاه فرانسه برای پی بردن به حقیقت، سفیر خود در استانبول را مامور تحقیق پیرامون گفته‌های پاول لوکاس نمود. سفیر فرانسه وقتی از کاپادوکیا دیدن کرده به شگفتی افتاده و به پادشاه خبر فرستاد که آنچه پاول لوکاس در مورد کاپادوکیا نقل کرده، واقعیت دارد. بدین‌ترتیب پاول لوکاس اولین کسی بود که اروپائیان را با منطقه کاپادوکیه آشنا ساخت. بعد از سیاح فرانسوی لوکاس، در قرن نوزدهم سیاحان زیادی از اروپا با اهداف علمی و انجام تحقیقات به منطقه کاپادوکیه سفر کرده و در مقابل بافت ژئولوژیک متفاوت منطقه دچار حیرت و شگفتی شدند. منطقه توریستی کاپادوکیه که از نیمه اول دهه 1700 به جهان معرفی می‌شود، هنوز هم به جذب توریست‌ها، باستان‌شناسان و علاقه‌مندان تاریخ ادامه می‌دهد.

آناتولی محل تلاقی تمدن‌ها، فرهنگ‌ها و ادیان مختلف است. در هر نقطه آن می‌توان با داستانی جالب و شگفت‌انگیز مواجه گردید. کاپادوکیه نیز در مرکز آناتولی به نقطه تقاطع هم راه‌های مهم و هم فرهنگ‌ها، اعتقادات و فسلفه‌های مختلف تبدیل گردید. دین مسیح در این منطقه پخته شده و متداول گردید. در ترویج دین مسیح آناتولی نقش مهمی ایفا کرد. ده‌ها کلیسای ساخته شده در  دل صخره‌ها، صدها تونل و اتاق در کاپادوکیه نشانگر قدرت همبستگی انسان در صدها سال قبل از این است. کاپادوکیه را خواه بعنوان پری باجالاری، خواه سن فیلمبرداری، خواه اثری مافوق جهانی تلقی کنید، هیچ شکی نیست که منطقه‌ای بی‌مانند، پراحتشام و  تلفیقی از رویا و حقیقت است. از بالای یکی از صخره‌های تاریخی این منطقه و یا با شرکت در یک گردش بالن هوای گرم و یا شرکت در یک تور اسب‌سواری می‌توانید این منطقه جغرافیایی بی‌نظیر را کشف کنید.