معاهده صلح کادش و تاثیرات آن بر تاریخ بشر

آیا می‌دانید که نیاکانمان در چه تاریخی به جنگیدن شروع کردند؟ این سوالی است که مورخین و انسان شناسان هنوز جوابی به آن نیافته و در مورد آن کنجکاو هستند. در مورد این موضوع متعلق به قبل از تاریخ، اسناد و مدارکی زیادی در دست نبوده ولی این واقعیت ثابت شده که با آغاز زندگی مسکونی و یکجانشینی جنگ‌ها نیز آغاز شده است. سلاح‌ها و شکل زخم‌های روی اسکلت‌ها نشانگر نبرد بین انسان‌ها از دوره نئولیتیک بدین طرف است. ولی این واقعیت را نباید فراموش کرد که تعداد جمعیت آندوران به اندازه‌ای نبود که بتوان ارتش تشکیل داد. بشر نخست برای حفظ خاک‌های پر برکت و حاصلخیز و یا تصرف آن‌ها، سپس برای صاحب شدن به منابع غنی و توسعه مرزهای کشور خود و یا منطقه‌ای که در آن زندگی می‌کردند، به جنگ با یکدیگر پرداختند. در اعصار اولیه برخی‌ از متفکرین بر این نظر بودند که درگیری‌ها و جنگ‌ها عامل همه چیز بوده و یا جنگ برای موجودیت دولت‌ها اهمیت حیاتی دارد. برخی از جنگ‌ها در بین وقایع فراموش نشدنی تاریخ بشر ثبت شده و ضمن تغییر مسیر تاریخ در حافظه مشترک بشریت جای گرفتند. در مبحث امروز یکی از این جنگ‌ها یعنی نبرد کادش را نقل خواهیم کرد. در اصل تنها از نبرد کادش سخن نگفته بلکه قرار داد صلح کادش را ارزیابی خواهیم کرد. زیرا این قرار داد صلح کادش بود که این جنگ را فراموش نشدنی ساخت. اگر قرار داد صلح امضا نمی‌شد، از نبرد کادش صرفا بعنوان یک جنگ مهم در تاریخ یاد می‌شد.

کادش هم بعلت اینکه یک مرکز تجاری مهم بود و هم بعلت صاحب بودن به خاک‌های حاصلخیز و پر برکت و معادن غنی همواره مورد هدف دول سلطه‌گر و توسعه‌طلب قرار گرفت. کادش در طول زمان چندین بار تحت کنترل مصر و هیتیت‌ها قرار گرفت. یعنی دول مصر و هیتیت از ازل می‌خواستند تا در کادش صاحب سخن گردند. هیتیت‌ها بتدریج قدرتمند شده و درصدد ایفای نقش در مناطق مهم واقع در راه‌های تجاری بر آمدند. این درحالی‌ست که مصر نیز میخواست تا معادن غنی در آناطولی را به تصرف خود در آورد. بدین‌ترتیب آغاز جنگ غیرقابل اجتناب گردید. دو قدرت نظامی و سیاسی وقت در کادش درگیر شدند. نبرد کادش بعنوان جنگ دو ارتش بزرگ و بزرگترین نبرد ارابه‌ای در تاریخ بشر ثبت شده‌است. پس از پایان جنگ هر دو طرف خود را بعنوان غالب این نبرد اعلام کردند. قرن‌ها پس از این نبرد ، پیرامون استراتژی جنگی، ساختار ارتش، بزرگی و اهمیت تجهیزات نظامی و اطلاعات نیروها و آرایش آن‌ها تحقیقاتی انجام گرفته و در مدارس نظامی نیز بعنوان درس تدریس گردید. نبرد کادش البته که نبردی مهم بود ولی آنچه که اهمیت بیشتری دارد، امضای عهدنامه صلح در پایان آن است. عهد نامه صلح کادش هم بعنوان اولین قرار داد مکتوب و اولین قرار داد متکی بر اصل تساوی بعنوان اولین عهدنامه صلح تاریخ بشر به ثبت رسیده‌است. با این عهدنامه دو دولت متخاصم در خصوص عدم حمله به یکدیگر و آزادی سربازان اسیر بطور متقابل و همچنین حمایت از هم در حملات خارجی به خاک‌هایشان متعهد شدند. عهدنامه صلح کادش نخست با خط میخی بر روی لوحه‌های نقره‌ای و  به زبان اکدی که زبان دیپلماسی آندوران بود، نوشته شد. سپس به زبان‌های هیتی و مصری ترجمه گردید. اگرچه متون اصلی این قرار داد مفقود شده ولی یکی از کوپی‌های آن روی دیوار معبدی در مصر کنده‌کاری شده‌است. کوپی دیگر این قرار داد در خلال حفریات باستان‌شناسی بعمل آمده در سال 1906 در بوغازکوی منطقه امروزی چوروم ترکیه که در آن‌دوران هاتوشاش پایتخت هیتیت‌ها بود، کشف گردید.

لوح‌های سفالی که قرار داد صلح کادش روی آن‌ها نوشته شده و در فهرست میراث فرهنگی یونسکو جای گرفته‌ ، امروزه در موزه باستان‌شناسی استانبول به معرض دید گذاشته شده‌است. مفاد قرار کادش که بر اصل صلح و عدم تهاجم متکی است،پایه‌های  قراردادهای صلح بین‌المللی و دیپلماسی مدرن را تشکیل می‌دهد. به همین علت یکی از کپی‌های بزرگ این قرار داد در ورودی ساختمان سازمان ملل متحد در نیویورک تعبیه شده‌است .

این سند منعقده بین دول مصر و هیتیت دو قدرت سیاسی و نظامی وقت تنها قرار داد مکتوب تاریخ بشر نبوده و در عین‌حال از ویژگی اولین قرار داد مکتوب با امضای یک زن برخوردار است. زیرا در کنار مهر پادشاه هیتیت مهر ملکه نیز دیده می‌شود. انگشتر مهر ملکه که در تپه فرهنگی گوزلو کوله در تارسوس کشف شده، امروزه در موزه آدانا به نمایش گذاشته شده‌است. ملکه Puduhepa که مهر خود را به  قرار داد صلح زده، بعنوان همسر یکی از مهمترین حکمرانان دوره هیتیت معروف است. ملکه پس از نبرد کادش بین دو کشور ترافیک نامه‌نگاری بین دو کشور را آغاز کرد. کارشناسان با خواندن این نامه‌ها که به خط میخی بر روی لوح‌های رسی نوشته شده اند ، به این نتیجه رسیدند که ملکه Puduhepa از زبان دیپلماسی به بهترین شکل استفاده کرده و در سایه آن دو کشور از موقعیت دشمن در موقعیت دوست قرار گرفتند.

هیتیت‌ها تمدن پنج هزار ساله آناتولی بوده و نه تنها تمدن آناتولی یکی از مهمترین تمدن‌های تاریخ بودند. میتولوژی اروپا و آناتولی مرکزی، زبان، دین، سیاست و تجارت را در سطح  قابل توجهی تحت تاثیر قرار داده و در بسیاری از زمینه‌ها مانند حقوق و نهاد دولتی نقش پیشگام ایفا کردند. هیتیت‌ها معادن را استخراج کرده و بویژه در زمینه تولیدات فلزی با کیفیت عالی و همچنین تکنولوژی سلاح پیشرفت‌های مهمی قید کردند. آن‌ها ارتش‌های قوی تشکیل داده و در سایه آن با بدست‌گیری کنترل راه‌های تجاری در دریای مدیترانه در آناتولی برتری تامین کردند. هیتیت‌ها بعنوان یکی از مهمترین تمدن‌های آناتولی، به حقوق زنان اولویت داده و ضمن برقراری یک نظام اجتماعی متکی بر قوانین، شهرهای پر احتشامی ساخته و آثار به یادبود و باستانی بی‌نظیری به میراث گذاشتند. هیتیت تمدنی است که به اولین‌های بسیاری تحقق بخشیده‌است. اولین ساختار دولتی سازماندهی شده را  هیتیت‌ها تشکیل داده، به یک تحول بزرگ در عرصه حقوقی تحقق بخشیده و اولین مجلس در تاریخ را نیز آنان تشکیل دادند. هیتیت‌ها بجای قاعده مقابله به مثل یعنی قصاص حمورابی پادشاه بابل ، قانون پرداخت غرامت را وضع کردند. مفهوم حقوق پراخت غرامت که هیتیت‌ها حدود 3500 سال پیش از این وضع کردند، اساس موضع حقوقی امروز را بوجود می‌آورد. هیتیت‌ها در هاتوشاش پایتخت خود مجلس موسوم به پانکو و یا Pankuş را تاسیس کرده و در سایه آن پایه‌های یک دولت دموکراتیک را بنیان‌گذاری کردند. Panku که به معنی مجلس امپراطوری بود، یک مجلس متشکل از اصیل‌زادگان بوده و نقش مشاور برای پادشاه را ایفا می‌کرد. اگرچه کشور را افراد برگزیده از خانواده سلطنتی می‌کرد ولی تصمیمات متخذه در مجلس امپراطوری به رای‌گیری اعضای مجلس گذاشته شده و اعضای مجلس که دارای حقوق مساوی بودند، نکته‌نظرات خود را بدون اینکه تحت تاثیر قرار گیرند، اعلام کرده و مجلس امور پادشاه را نظارت و کنترل می‌کرد. این سیستم در اصل اولین شکل سیستم مگنا کارتا و یا منشور کبیر که صلاحیت‌های پادشاه در انگلیس را محدود می‌کند، بوده و 2700 سال پیش در خاک‌های آناتولی بمورد اجرا گذاشته شده‌است. به عبارتی دیگر پایه‌های سیستم مونارشی پارلمانی که نظام اداری کشورهایی مانند انگلیس، اسپانیا، هلند و ژاپن می‌باشد، از سوی هیتیت‌ها بنیان‌گذاری شده‌است.  

در این متن به شرح قرار داد صلح کادش اولین قرار داد صلح مکتوب که پس از نبرد بزرگ بین هیتیت‌ها و مصر که با فرهنگ ، هنرو ویژگی‌های نظامی و تجاری خود دو تمدن موثر قرن بشمار می‌رفتند، امضا گردید، پرداختیم.