سال 2020 و سال اضطراب ژئوپلیتیک
اهمیت اپیدمی بیماری کووید-19 این بود که یک سری از تحولات متزلزل کننده سیستم جهانی را با خود به همراه آورد.
با فرض عدم وجود همه‌گیری ویروس کرونا در سطح جهان، موضوعات بسیار مهم ژئوپلیتیکی‌ای که در سال جاری در خلال بررسی سال گذشته باید مورد بحث قرار می گرفت می توانست مواردی باشد از این دست: مذاکرات صلح ایالات متحده آمریکا با طالبان پس از 19 سال جنگ خونین داخلی در افغانستان و همچنین خروج انگلستان تحت عنوان برگزیت از اتحادیه اروپا . اما صرف نظر از نوع نگاه افراد به این دو رویداد ، این تحولات از مهمترین رخدادهای سال گذشته بودند. با این حال، اپیدمی ویروس کرونا تأثیرات بسیار عمیقی را بر سیاست بین الملل در طول سال 2020 به همراه داشت و سال گذشته را به بدترین سال در تمام دورانها تبدیل کرد.
اکنون به تحلیل دکتر مراد یئشیل تاش رییس بخش پژوهشهای موسسه ستای ترکیه در این خصوص توجه فرمایید:
اهمیت اپیدمی بیماری کووید-19 این بود که یک سری از تحولات متزلزل کننده سیستم جهانی را با خود به همراه آورد. در مراحل اولیه اپیدمی، این روایت که ویروس کرونا تاثیری عمیق بر سیاست های جهانی خواهد داشت، بر فضای نظام بین المللی سیطره یافت. روایت دوم به گونه ای منکسر بود. به این صورت که روایت نخست جای خود را به یک نگرانی پراکنده و رو به گسترش جهانی واگذار کرد. این نگرانی و اضطراب جهانی، دارای سه ویژگی متمایز از یکدیگر است: خطر، ابهام و عدم اطمینان در مورد آینده.
این سه ویژگی اضطراب‌آفرین جهانی، باعث بروز وضعیت جدیدی به نام "اضطراب ژئوپلیتیک" شده است. این اضطراب با یک نگرانی مشترک مطابقت دارد. این نگرانی ناشی از خطر، عدم اطمینان به آینده و ابهام است. اولین شق این اضطراب که شکل دهنده وضعیت مذکور نیز است، وجود ابهام در چگونگی اوضاع آینده سیستم جهانی است. بزرگترین نگرانی برای آتیه نظام بین المللی، در حال ظهور و بروز از جانب غرب است. این وضعیت مضطرب‌ساز غرب‌منشاء، با سقوط تدریجی برتری استراتژیک غرب و ابهام وسیع موجود در قبال جایگزین استراتژیک آن، در حال رشد و گسترش است.
به نظر می رسد این اضطراب که هم در میان غربیها و هم در مقیاس جهانی در دوره قبل از کرونا به عنوان "فقدان غرب" توصیف می شد، با همه گیری کرونا عمیق تر شده است. رویکرد "آمریکای در حال بازگشت" که به عنوان تلاش غرب برای بازیابی برتری استراتژیک خود تعبیر می شود همراه با رویکرد اروپایی "خودگردانی استراتژیک"، در حد آخرین تلاشها برای خلاص شدن از چنین اضطراب عمیقی است.
نکته دیگری که نگرانی در مورد آینده سیستم جهانی را عمیق تر می کند این است که بازیگرانی مانند چین که به عنوان قوی ترین کاندید برای برقراری نظم پساغربی نشان داده می شوند، نمی توانند یک افق جهانی فراتر از عناصر قدرت مادی را ترسیم کنند. سوالات و تردیدهای بزرگی در مورد رویکردهای چین در قبال مشکلات عمده مشترک جهانی گرفته تا تغییرات آب و هوایی در کره زمین وجود دارد. تلاش دگرگون ساز بازیگرانی که خود را در رده های قدرت میانی و فوقانی قرار می دهند و انعطاف بیشتری برای روند آماده سازی جهان پس از غرب دارند، این نگرانی ژئوپلیتیک غرب محور را بیشتر تعمیق می بخشد.
جنبه دیگری که این نگرانیهای ژئوپلیتیکی را عمیق تر می کند ، تنوع ریسک است. همانطور که اپیدمی کرونا نشان داده، خطر سلامتی جهانی بسیار بیشتر از خطر ناشی از تروریسم است. ترور یک پدیده جهانی است اما فاقد توان تجمیع نیروی تکتونیکی ناشی از همه گیری احتمالی جهانی است. این عدم اطمینان، بهای خطرپذیری را نیز افزایش می دهد و باعث می شود کل سیستم دوباره مورد سوال قرار گیرد.
یک خطر پذیری مبهم موجب می شود که نگرانیهای ژئوپلیتیک به وضعیتی مضطرب کننده در کل جهان تبدیل شود. درگیری ها و تنش های نظامی در حال وقوع بین دولت ها، مدیریت نگرانی های ژئوپلیتیک را دشوارتر می سازد و دولتها را وادار به تولید سیاست های مستقل می کند. بنابراین ، مهمترین تعبیری که می تواند جهان پس از ضربه کوبنده کرونا را توصیف کند تعبیر اضطراب ژئوپلیتیکی است.
این تحلیل توسط دکتر مراد یئشیل تاش رییس بخش پژوهشهای موسسه ستای ترکیه نوشته شده و توسط دکتر فرزاد صمدلی ترجمه شده است.
