عدم انتخاب وزرای زن و ترک تبار از سوی روحانی

حسن روحانی رئيس جمهور ایران برای بار دوم در انتخابات ریاست جمهوری ای که در 19 ماه مه 2017 برگزار شد مجددا به سمت ریاست جمهوری این کشور انتخاب گردید. وی کوتاه مدتی قبل نیز کابینه خود را به مجلس معرفی کرد.

حسن روحانی از سال 2013 تاکنون رییس جمهوری ایران است. وی موفق شد تا در انتخابات روز 19 ماه می رقبای خود را شکست بدهد. در انتخابات مذکور  %73 از 56 میلیون واجد شرایط رای شرکت کردند. روحانی در این انتخابات توانست با کسب  %57.3 آراء پیروز شود. رقیب اصلی وی ابراهیم رئیسی نیز در حدود %38 آراء را به خود اختصاص داد. به این ترتیب میزان اراء روحانی در انتخابات دوم در حدود 7 درصد در مقایسه با انتخابات اول افزایش نشان داد. این تابلو نشان دهنده صعود محبوبیت اصلاح طلبان و سیر نزولی محافظه کاران در ایران است.

در دوران تبلیغات انتخاباتی هر دو کاندیدای اصلی بر سر مسائل اقتصادی تاکید فراوانی کردند که در این میان ابراهیم رئیسی در این خصوص بیش ازهر کس دیگری رفتاری تبلیغاتی از خود نشان داد. اما نتایج انتخابات نشان داد که مردم ایران صرفا نه بر روی مسائل اقتصادی بلکه بر روی موضوعاتی چون آزادی، دمکراسی و عدالت اجتماعی نیز تاکید دارند.

روحانی در انتخابات سال 2013 وعده های متعددی در زمینه های قومی، مذهبی، اقتصادی، جوانان ، محیط زیست ... بر زبان راند. اما واضح است که نظام ایران از نظر ساختاری دارای وضعیتی است که به راحتی نمی تواند پذیرای إصلاحات و شاهد تحقق وعده های مذکور شود.

روحانی در روزهای اخیر اقدام به معرفی کابینه جدید خود کرد. بسیاری از کسانی که روحانی را در دوران انتخابات مورد حمایت قرار داده بودند از وی خواستند تا در کابینه جدید جایی نیز به زنان بدهد. اما در لیست وزرای پیشنهاید روحانی هیچ اسمی از زنان مشاهده نمی شود. این رفتار روحانی نشان دهنده کوشش وی برای دادن امتیازاتی به محافظه کاران تلقی می شود. ضمن اینکه در این کابینه هیچ وزیر ترک تباری نیز وجود ندارد. این در حالی است که در ایران جمعیت بزرگی از ترکها زندگی می کنند که حضور آنان در کابینه هم از نظر نمایندگی بخش مهمی از جامعه و هم از دیدگاه خود ترکهای ایران از اهمیت بزرگی برخودار است. به این ترتیب این اقدام روحانی به عنوان یک جواب منفی هم برای اکثریت سیاسی جامعه و هم برای ترکها تلقی می شود.

ارزیابیهای به عمل آمده از سوی جناح اصلاح طلب نشان می دهد که روحانی در روند انتخاب کابینه، در برابر فشارهای اعمال شده از سوی رهبر، سپاه و قوه قضاییه کوتاه امده است. به نظر میرسد که روحانی مایل به بروز اختلاف میان خود و ایت الله خامنه ای در دور دوم ریاست جمهوری اش نمی باشد. شاید او بیشتر مایل است تا در این دوران بر روی مسائل اولویت دار کشور تمرکز داشته باشد. از سوی دیگر این احتمال وجود دارد که در دوره پیش روی، جناح اصلاح طلب که خواستار تلاش روحانی در راستای آزادیهای فردی است وارد فاز جدیدی شود.

در سال 2015 میان ایران و کشورهای غربی توافقنامه ای در زمینه توقف فعالیت برخی از سایتهای هسته ای در ایران امضاء شد که به رغم آن تحریمهای مد نظر ایران برچیده نشد و روابط میان ایران و امریکا به میزانی که قبلا پیش بینی شده بود بهبود نیافت.

 از سوی دیگر چشمها متوجه حکومت تهران است تا اقدامات این حکومت در زمینه سیاست خارجه در منطقه رو به بحران خاورمیانه مورد ارزیابی قرار گیرد. هرچند که روحانی و کابینه اش در زمینه سیاست خارجی چندان تاثیرگذار نیستند و تمامی سرنخها در دست رهبر است. همین امر سبب بروز مباحثاتی در ایران شده است. روحانی بارها تاکید کرده که سیاست خارجی می باید به حکومت سپرده شود. اما به موجب قانون اساسی این رهبر است که حق تعیین سیاستهای کلان کشور را دارد. رییس جمهوری نیز به عنوان رییس قوه قضاییه صرفا در مسیری که رهبر تعیین کرده می تواند حرکت کند.

توافقنامه هسته ای میان ایران و غرب نیز در چارچوب اراده و تایید رهبر صورت گرفته است. به همین صورت روحانی همچنان قادر به تصمیم گیری نهایی در زمینه بحرانهای خاورمیانه نیست.

همچنین به نظر میرسد که روحانی رویکرد ایجاد نرمش در بحرانهای منطقه ای و بین المللی را در پیش خواهد گرفت. البته روحانی در شرایط کنونی برای انجام این دو رویکرد به صورت همزمان، با مشکلات متعددی روبرو خواهد شد. چراکه ایران هنوز هم با آمریکا و غرب رابطه ای مناقشه امیز دارد. مهمترین این مناقشات ادامه بسیاری از تحریمهای جهان غرب علیه ایران است.

برای توسعه ایران لازم است تا این تحریمها برداشته شود و شرکتهای غربی اقدام به سرمایه گذاری کنند. ترغیب غربیها به سرمایه گذاری در ایران و توجیه کردن محافظه کاران به قبول این سرمایه گذاریها دو مشکل بزرگ روحانی در زمینه رشد اقتصادی ایران است.

اما در زمینه روابط ترکیه و ایران به نظر میرسد که در دور دوم ریاست جمهوری روحانی همچنان دو موضوع سوریه و عراق از عوامل اصلی ایجاد عدم تفاهم میان دو کشور خواهد بود. ضمن اینکه در دوران دونالد ترامپ ایران مجدد در سیبل آمریکا و کشورهای خلیج قرار گرفته است. در چنین شرایطی لازم است تا ایران سیاساهای خود در منطقه به خصوص مذهب گرایی را مورد تجدید نظر قرار دهد.

نهایت اینکه اگر ایران نگرانیهای امنیتی ترکیه را جدی نگیرد نزدیکی دو کشور به یکدیگر در دوره دوم ریست جمهوری حسن روحانی چندان محتمل نخواهد بود.

نوشته: جمیل ایپک دوغاچ محقق دانشگاه آتاتورک ترکیه