خاورمیانه از دیدگاه ترکیه - روابط ترکیه و عراق در روند بهبودی

در پی تنش بین جمهوری ترکیه و حکومت مرکزی عراق که از یکسال بدینطرف ادامه دارد، بینالی یلدیریم نخست وزیر ترکیه دیداری از این کشور بعمل آورد. ما نیز در برنامه این هفته، این دیدار و تاثیرات آن در منطقه را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

از حدود یکسال بدینطرف بین جمهوری ترکیه و حکومت مرکزی عراق با منشاء اردوگاه بعشیقه که بنابه درخواست بغداد از سوی ترکیه در نزدیکیهای موصل تاسیس یافته است، روابط متشنجی وجو داشت. اولین دیدار دپیلماتیک خارج از کشور بینالی یلدیریم نخست وزیر ترکیه در سال 2017 از عراق، احتمال گشایش صفحه ای جدید در روابط دو کشور را مطرح می سازد.

بینالی یلدیریم در چهارچوب این دیدار با حیدر عبادی نخست وزیر عراق، ارشاد صالح رهبر جبهه ترکمنان این کشور و نماینده کرکوک و مسعود بازانی رئیس حکومت منطقه کرد در شمال عراق مذاکراتی انجام داد. این دیدار از نظر ترکیه، مهمترین گام دیپلماتیک بعد از عادی شدن روابط با روسیه و اسرائیل محسوب می شود.

روابط ترکیه و عراق در پی اشغال این کشور از سوی امریکا در سال 2003 نمودار پر فراز و نشیبی را دنبال کرد. همانطوریکه می دانید، در راستای قرارداد سال 2014 بین ترکیه و عراق، سربازان ترک در اردوگاه بعشیقه در نزدیکیهای موصل، بمنظور مبارزه با سازمان تروریستی داعش به عناصر محلی آموزش می دهند. افزایش شمار سربازان ترک در اردوگاه بعشیقه در اواخر سال 2015 موجب بروز بحران بین دو کشور گردید.

عبور از دوره ای که بحران موصل – بعشیقه در پی یک دیدار در سطح بالا تشدید یافته و حتی عراق موجودیت نظامی ترکیه در بعشیقه را " جرم جنگی " قلمداد کرد، به دوره ای که روابط در کوتاه مدت رو به نرمی گذاشت، بی نهایت حساس می باشد.

مهمترین ماده دستورکار دیدار یلدیریم از عراق را توافق حاصله با حکومت بغداد تشکیل داد. براین اساس در مقابل انجام برخی تنظیمات در اردوگاه بعشیقه، بغداد نیز فشار بر روی سازمان تروریستی پ ک ک  را افزایش داده و عقب نشینی این سازمان از سنجار را تامین خواهد کرد. سنجار منطقه کوهستانی مهمی بوده و بین شمال عراق و سوریه و در نزدیکی ترکیه قرار داد. پ ک ک در نظر دارد تا سنجار را به قندیل دوم تبدیل بکند. سنجار از نظر خط لجستیکی که ایران می خواهد در منطقه تشکیل بدهد نیز حائز اهمیت است. هدف ایران حاکمیت بر خط زمینی بلاانقطاعی ست که از این کشور تا مدایترانه امتداد یافته و از عراق  و سوریه عبور بکند.

برغم ادعای امریکا و حکومت منطقه ای کرد شمال  عراق مبنی بر اینکه پ ک ک از سنجار عقب نشینی خواهد کرد، باز هم این کار، بدون مداخله ترکیه چندان ممکن مشاهده نمی شود. موفقیت ارتش عراق در این امر مشکوک می باشد. داعش در ماه ژوئن سال 2014 ظرف 5 روز با هزار و 500 شبه نظامی خود موصل را اشغال کرد. حدود 50 هزار سرباز وابسته به حکومت مرکزی عراق بدون اینکه مبارزه بکنند، سلاحهای سنگین باقیمانده از امریکا را نیز رها کرده و موصل را ترک کردند. داعش با این حمله هم موصل را اشغال کرده و هم 43 میلیون دلار در بانک مرکزی را ضبط نمود. برای همین پاکسازی سنجار از پ ک ک از سوی تنها ارتش عراق با پتانسیل موجود بسیار سخت می باشد.

تحولات واقع در داخل عراق نیز نشان می دهند که این کشور در روند بعد از داعش به یاری ترکیه نیاز خواهد داشت. در این نقطه، مبارزه مشترک با داعش و تروریزم یک ضرورت می باشد. عراقیها میدانند که ترکیه در عراق بعد از داعش، در زمینه موضوعاتی چون تامین توازن اجتماعی و سیاسی، یکپارچگی سیاسی سنی ها، اکراد و ترکمنان، مرمت و بازسازی مناطق پاکسازی شده از داعش و مسئله کوچ نقش مهمی ایفا خواهد کرد.

ترکیه در حال حاضر اربیل و بغداد را نه به عنوان گزینه یکدیگر، بلکه متمم یکدیگر مشاهده می کند. مذاکره بینالی یلدیریم با حکومت مرکزی بغداد و جبهه ترکمنان عراق و همچنین دیدار از اربیل نشانه مهم این امر می باشد.

ترکیه و عراق در زمینه همکاری در مبارزه با تروریزم مصمم می باشند.موضع این چنینی عراق علیه پ ک ک حائز اهمیت است. می توان گفت که توافق ترکیه با روسیه و ایران پیرامون مسئله سوریه، در عراق نیز انعکاس یافته است. با این دیدار، بحران بعشیقه به مرحله حل و فصل نزدیک شده است. علاوه براین تحولات واقع در عملیات موصل نشان می دهد که عراق حساسیتهای ترکیه را در نظر می گیرد. فقط نمی توان گفت که این دیدار به تنهایی موجب نرمی در روابط ترکیه و عراق شده است.

در حال حاضر ترکیه خواهان تاسیس روابط خوب با عراق می باشد. ترکیه در مورد هر موضوع و در راس در مبارزه با داعش در کنار مردم عراق جای گرفته است. موجودیت ترکیه هم در شمال عراق و هم در موصل، تضمینی برای ثبات و تمامی عناصر منطقه می باشد.