Η νέα Μέση Ανατολή

Μια ανάλυση του ερευνητή θεμάτων εξωτερικής πολιτικής στη SETA, Τζαν Ατζούν.

Η νέα κυβέρνηση στις ΗΠΑ φαίνεται ότι είχε σοβαρές επιπτώσεις στη Μέση Ανατολή. Ειδικότερα οι διάδοχοι πρίγκιπες που έχουν χάσει την απόλυτη υποστήριξη του Τραμπ επιδιώκουν να αναθεωρήσουν τις πολιτικές τους. Ξεκίνησε η διαδικασία των πυρηνικών συνομιλιών ΗΠΑ-Ιράν στις οποίες αντέδρασε το Ισραήλ. Η Τουρκία στη νέα εξίσωση προσπαθεί να μεγιστοποιήσει τα συμφέροντα της.

Η Μέση Ανατολή είναι μια από τις πιο δυναμικές περιοχές στον κόσμο. Είναι πιο πιθανό να μιλάμε για χάος παρά για σταθερότητα στην περιοχή. Δυστυχώς είναι η γεωγραφία που διαμορφώνεται από τα αποτελέσματα των συγκρούσεων και των δύσκολων αγώνων. Συγκεκριμένα μιλάμε για ένα ελεγχόμενο χάος που προκαλείται από εξωτερικές παρεμβάσεις. Αν και η Τουρκία δεν είναι απλώς κράτος της Μέσης Ανατολής επηρεάζεται από τις εξελίξεις στην περιοχή. Στο πλαίσιο αυτό ειδικά μετά την αλλαγή εξουσίας στις ΗΠΑ υπάρχει ένας σοβαρός δυναμισμός και προσπάθειες αναθεώρησης στην περιφερειακή πολιτική. Η έναρξη των πυρηνικών συνομιλιών της διοίκησης του Μπάιντεν με το Ιράν και η ελάφρυνση των πιέσεων πάνω στο Ιράν ενώ από την άλλη η μείωση της υποστήριξης προς τους πρίγκιπες στη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα από την νέα αμερικανική διοίκηση έχουν αλλάξει όλες τις ισορροπίες στην περιοχή. Το Ισραήλ και οι χώρες του Κόλπου έχουν σοβαρές ανησυχίες. Φαίνεται ότι οι σχετικές χώρες έχουν προετοιμασίες για να απαντήσουν διαφορετικά στις εξελίξεις. Το Ισραήλ με τα βήματα που κάνει προσπαθεί απευθείας να παρεμποδίσει την ομαλοποίηση των σχέσεων ΗΠΑ- Ιράν. Έχει ως στόχο την ύπαρξη του Ιράν στα εδάφη του και ως στόχο την ύπαρξη του Ιράν στη Συρία. Στον Κόλπο και την Ερυθρά θάλασσα οι δύο χώρες έχουν ως στόχο τα πολεμικά τους πλοία. Το Ιράν μέχρι σήμερα προτίμησε να αποφύγει την κλιμάκωση. Οι χώρες του Κόλπου κατάλαβαν ότι δεν μπορούν να έχουν την προστασία των ΗΠΑ της περιόδου του Τραμπ και ξεκίνησαν τις προσπάθειες για αναθεώρηση. Πρώτα υποχώρησαν στη στάση τους απέναντι στον αποκλεισμό κατά του Κατάρ και ξεκίνησαν τη διαδικασία ομαλοποίησης των σχέσεων με τη σχετική χώρα. Παρατηρείται η ίδια προσέγγιση και προς την Τουρκία. Αν και δεν έχει ακόμη μετατραπεί σε συγκεκριμένη πολιτική, τα σημάδια είναι πολύ σαφή. Βλέπουμε ότι η Τουρκία, ως μία από τις σημαντικότερες χώρες της περιοχής, δεν είναι αδιάφορη σε αυτήν την προσπάθεια αλλαγής και αναθεώρησης. Υπάρχουν διάφορες αμοιβαίες προσπάθειες ομαλοποίησης των σχέσεων των χωρών με την Τουρκία. Ο πρόεδρος της Δημοκρατίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είχε τηλεφωνικές συνομιλίες με τον βασιλιά της Σαουδικής Αραβίας Σαλμάν μπιν Αμπντούλ Αζίζ και υπάρχουν σημαντικές εξελίξεις με την Αίγυπτο. Η τουρκική αντιπροσωπεία είχε σημαντικές επαφές στο Κάιρο. Οι δύο χώρες εγκατέλειψαν την κατάσταση lose-lose και φαίνεται ότι έχουν επικεντρωθεί στα κοινά τους συμφέροντα. Η διαδικασία πολιτικής λύσης στη Λιβύη  επηρέασε θετικά τις σχέσεις. Στο πλαίσιο αυτών των εξελίξεων είναι προφανές ότι βρισκόμαστε σε μια νέα διαδικασία που θα επηρεάσει τις πολιτικές θέσεις των χωρών της Μέσης Ανατολής. Όλες οι χώρες φαίνεται να αναθεωρούν τη στάση και τη δέσμευσή τους με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.

Στο εγγύς μέλλον υπάρχει πιθανότητα αναστολής των συγκρούσεων και των πολέμων πληρεξουσίων. Τα βήματα που θα κάνουν το Ισραήλ και το Ιράν θα είναι σημαντικά. Μια πιθανή σύγκρουση μεταξύ των δύο χωρών θα επηρεάσει ολόκληρη την περιοχή και θα έχει την ικανότητα επέκτασης. Μπορούμε να προβλέψουμε ότι η Τουρκία θα συνεχίσει τις επιχειρήσεις στο πλαίσιο της καταπολέμησης της τρομοκρατίας στο Ιράκ και στη Συρία.