Τα αδιέξοδα στις Τουρκο-Αμερικανικές σχέσεις

Μια ανάλυση του καθηγητή Μουράτ Γιεσίλτας, διευθυντή Ερευνών Ασφαλείας στη SETA σχετικά με τις Τουρκοαμερικανικές σχέσεις.

Οι σχέσεις Τουρκίας-Αμερικής θα έχουν τέσσερα μεγάλα διλήμματα την επόμενη περίοδο. Δεν φαίνεται να είναι δυνατή η επίλυση της κρίσης μεταξύ Τουρκίας και ΗΠΑ χωρίς την εξαφάνιση τους. Το πρώτο δίλημμα είναι τα πυραυλικά συστήματα S-400. Το σχετικό θέμα με τα S-400 είναι ένα από τα καλύτερα παραδείγματα που απεικονίζουν τις σχέσεις Τουρκίας-Αμερικής.

Ένα τέτοιο πρόβλημα δεν έπρεπε να είχε προκύψει στις σχέσεις μεταξύ των κρατών Α και Β, που έχουν στρατηγική σχέση. Κανονικά οι ΗΠΑ δεν έπρεπε να είχαν αρνητική απάντηση στο αίτημα της Τουρκίας να αγοράσει αμυντικά συστήματα Patriot ούτε η Τουρκία θα αγόραζε αμυντικά συστήματα από τη χώρα που θεωρείται αντίπαλη στη συμμαχία του ΝΑΤΟ. Για το λόγο αυτό πρέπει να υποθέτουμε ότι  δεν μπορούν οι Τουρκο-αμερικανικές σχέσεις να θεωρούνται "στρατηγική εταιρική σχέση". Για να ξεπεραστεί το αδιέξοδο στις σχέσεις τουλάχιστον η μια πλευρά πρέπει να εγκαταλείψει τη θέση της ή και οι δύο πλευρές πρέπει να βρουν μια φόρμουλα που δεν θα προκαλέσει ζημιά στις θέσεις που βρίσκονται οι πλευρές. Σε αυτό το σημείο έρχεται στο μυαλό όλων το μοντέλο Κρήτης που ανέφερε ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Χουλουσί Ακάρ. Το μοντέλο αυτό επίλυσης φαίνεται ότι δεν έχει κατανοηθεί το πως θα λειτουργήσει. Φαίνεται ότι είναι δύσκολο να ισχύει το μοντέλο του κ. Ακάρ στην περίοδο που συνεχίζονται οι συνομιλίες για την αγορά του δεύτερου πακέτου των αμυντικών συστημάτων S-400 της Τουρκίας από τη Ρωσία. Οι προσπάθειες των ΗΠΑ για διαπραγματεύσεις με μια μόνη επιλογή μπορούν να λύσουν το ζήτημα με τα S-400; Η απάντηση σε αυτή την ερώτηση είναι δύσκολη για να είναι “Ναι”. Διότι η φόρμουλα σχετικά με τη μεταφορά των S-400 πέραν της Τουρκίας δεν μπορεί να αποτελέσει διαπραγματευτικό ζήτημα για την Τουρκία. Έτσι τα S-400 και για τις δύο πλευρές αποτελούν το αδιέξοδο και χωρίς να ξεπεραστεί το ζήτημα δεν μπορούν να διορθωθούν οι σχέσεις ανάμεσα στις δύο χώρες. 

Ενώ το θέμα σχετικά με την τρομοκρατική οργάνωση YPG αυξάνουν την αβεβαιότητα στις σχέσεις των δύο χωρών. Η τρομοκρατική οργάνωση την τελευταία περίοδο αύξησε τις επιθέσεις κατά των βορείων περιοχών στη Συρία. Η στάση της αμερικανικής διοίκησης προς την τρομοκρατική οργάνωση YPG μπορεί να αυξήσει τα προβλήματα που ήδη υπάρχουν λόγω των αμυντικών συστημάτων της Τουρκίας με αποτέλεσμα η Τουρκία να μπορεί να ξεκινήσει επιχείρηση στη Συρία. Το ζήτημα με την YPG έχει πάρει μεγαλύτερη σημασία πέραν ότι δημιούργησε διαφορές ανάμεσα στην Τουρκία και τις ΗΠΑ στη Συρία αλλά έχει επηρεάσει γενικότερα τις διμερείς σχέσεις ανάμεσα στις δύο χώρες. Όπως στο ζήτημα με τα S-400 η μια πλευρά πρέπει να εγκαταλείψει τη θέση που τηρεί απέναντι στην άλλη. Η μια επιλογή είναι η Ουάσινγκτον θα εγκαταλείψει την στήριξη προς την τρομοκρατική οργάνωση που θα χαλάσει την εδαφική ακεραιότητα της Συρίας και θα προσεγγίσει στην Άνκαρα ή η Τουρκία θα αλλάξει τη στάση της και θα στηρίξει την πολιτική των ΗΠΑ με στόχο την τρομοκρατική οργάνωση. Με βάση τις υπάρχουσες συνθήκες δεν προβλέπεται οι δύο πρωτεύουσες να αλλάξουν τη στάση που τηρούν και δεν προβλέπεται να ξεπεραστεί σε σύντομο χρονικό διάστημα το ζήτημα σχετικά με την τρομοκρατική οργάνωση YPG. Ένα άλλο θέμα που αποτελεί ζήτημα μετά από τα S-400 και την YPG ανάμεσα στην Τουρκία και τις ΗΠΑ είναι το θέμα που αφορά την Ανατολική Μεσόγειο αν και δεν έχει πάρει μεγαλύτερες διαστάσεις. Η Τουρκία στο θέμα της Ανατολικής Μεσογείου προσεγγίζει με βάση τη Γαλάζια Πατρίδα που καθορίζει τη στάση της Τουρκίας από στρατιωτική, πολιτική και οικονομική άποψη ενώ οι ΗΠΑ προσεγγίζουν στο θέμα ως περιφερειακό γεωπολιτικό θέμα που πρέπει να έχει λύση. Στο σημείο αυτό οι προσπάθειες των ΗΠΑ για τη διατήρηση της στρατιωτικής δύναμης της Ελλάδας στην Ανατολική Μεσόγειο και οι πολιτικές κατά της Τουρκίας που αποσκοπούν να περιορίσουν τον χώρο κινήσεων της Τουρκίας δημιουργούν προβλήματα ανάμεσα στην Τουρκία με τις ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ περιμένουν από την Τουρκία να περιορίσει τον δραστήριο της ρόλο στην περιοχή από γεωπολιτική και στρατιωτική άποψη. Η Τουρκία με βάση την Γαλάζια Πατρίδα δεν αναμένεται να κάνει θέμα συζήτησης τα πρωταρχικά της συμφέροντα. Έτσι οι πιθανές εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο και σχετικά με την περιοχή μπορούν να προκαλέσουν νέες εντάσεις στις διμερείς σχέσεις. Στα προβλήματα ανάμεσα στην Τουρκία και τις ΗΠΑ πρέπει να προστεθεί το θέμα σχετικά με την τρομοκρατική οργάνωση FETÖ, το εμπάργκο που συνεχίζεται κατά της Τουρκίας και οι δικαστικές υποθέσεις που θα συζητηθούν την προσεχή περίοδο. Και το θέμα σχετικά με το Κογκρέσο δεν φαίνεται να έχει λύση σε σύντομο χρονικό διάστημα.  Η επιστολή με υπογραφές 54 γερουσιαστών φαίνεται ότι έχει σκοπό να τιμωρήσει την Τουρκία και έχει ως στόχο τον πρόεδρο της Δημοκρατίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Η προσέγγιση της αμερικανικής διοίκησης που προβλέπει την εξωτερική πολιτική με τα θεσμικά όργανα μπορεί να αυξήσει την επίδραση του Κογκρέσου στην εξωτερική πολιτική ή μπορεί να φέρει τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Μπλίνκεν να έχει διαφορετική θέση απέναντι στα θέματα σχετικά με την Τουρκία με σκοπό να έχει δίπλα του το Κογκρέσο.  Η στάση του Κογκρέσου απέναντι στην Τουρκία με βάση μακριά από τις πραγματικότητες της εξωτερικής πολιτικής δημιουργεί περισσότερα προβλήματα ανάαμεσα στις δύο χώρες.