Η Τουρκική Μειονότητα της Δυτικής Θράκης (05-2021)

            Ο Ιωάννης Κτιστάκης εξελέγη από την Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης δικαστής στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Η θητεία του θα διαρκέσει εννέα έτη και θα αρχίσει το αργότερο τρεις μήνες μετά την πρόσφατη εκλογή του, την προηγούμενη εβδομάδα, με την απόλυτη πλειοψηφία των ψήφων.

            Παρόλο που δεν είναι Θρακιώτης στην καταγωγή, ο ίδιος σε όλη τη διάρκεια της ζωής του ανέπτυξε ισχυρούς δεσμούς με τη Θράκη, ως προπτυχιακός ακόμα φοιτητής στην Νομική Σχολή του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου μέχρι και σήμερα από τη θέση του επίκουρου καθηγητή στην ίδια σχολή. Η διατριβή του αφορούσε ζητήματα θρησκευτικής ελευθερίας στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Εξειδικεύτηκε στη διεθνή προστασία ανθρωπίνων δικαιωμάτων και κέρδισε 53 υποθέσεις ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου του Στρασβούργου. Διαθέτει πλούσιο συγγραφικό έργο.

            Η εκλογή του Ιωάννη Κτιστάκη έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και για τη Μειονότητα στη Θράκη διότι ο ίδιος στην ακαδημαϊκή και επαγγελματική του θητεία έδειξε ιδιαίτερη ενασχόληση με ζητήματα προστασίας μειονοτικών δικαιωμάτων. Πολλοί  αναγνώρισαν την συμβολή του μέσω της διαδρομής του, του συγγραφικού του έργου αλλά και δημοσίων παρεμβάσεων, στην κατάργηση το 2018 της υποχρεωτικής εφαρμογής της Σαρίας στις οικογενειακές και κληρονομικές διαφορές των μελών της Μειονότητας στη Θράκη.

            Το 2006 εξέδωσε τη μονογραφία με τίτλο «Ιερός νόμος του Ισλάμ και μουσουλμάνοι έλληνες πολίτες: μεταξύ κοινοτισμού και φιλελευθερισμού», απόρροια μελέτης 2679 αποφάσεων των Πρωτοδικείων Ροδόπης, Ξάνθης και Ορεστιάδας της χρονικής  περιόδου από το 1991 έως και το 2006. Στους σκοπούς της έρευνάς του ήταν να αναδείξει ότι η Ελλάδα είναι το μοναδικό ευρωπαϊκό κράτος που συνεχίζει να εφαρμόζει τον Ιερό Νόμο του Ισλάμ για τους πολίτες της και να απαντήσει στο ερώτημα αν η Σαρία είναι ανεκτή από τη σύγχρονη, ελληνική και διεθνή, έννομη τάξη.

            Σε όλο το βιβλίο κυρίαρχη είναι η θέση του συγγραφέα ότι ο Ιερός Νόμος με τον τρόπο που ερμηνεύεται και εφαρμόζεται «αντιπροσωπεύει το πιο αναχρονιστικό κομμάτι του σημερινού Ισλάμ» κι επιπλέον, ότι οι κανόνες δικαίου που εφαρμόζονται στη Δυτική Θράκη παρουσιάζουν είτε στοιχεία συντηρητισμού είτε στοιχεία αυθαιρεσίας. Μια δεκαετία μετά ο Ιωάννης Κτιστάκης χειρίστηκε ως συνήγορος την γνωστή στη Μειονότητα υπόθεση Μολλά Σαλή εναντίον Ελλάδας (19.12.2018). Είναι η υπόθεση η οποία προκάλεσε καταιγισμό εξελίξεων και συνέβαλε εν μέρει στην υιοθέτηση νομοθετικού πλαισίου για την κατάργηση της υποχρεωτικής εφαρμογής της Σαρίας.

Τα νέα δεδομένα στην εφαρμογή του Ιερού Ισλαμικού Νόμου δεν βρήκαν σύμφωνο το σύνολο της Μειονότητας και υπάρχουν ακόμα αντιρρήσεις για τον τρόπο που δρομολογήθηκαν οι εξελίξεις, ωστόσο θεωρητικά το ζήτημα αυτό έληξε με την ψήφιση και εφαρμογή της σχετικής νομοθεσίας.

            Στο έργο και την πορεία του Ιωάννη Κτιστάκη ξεχωρίζει η προτίμησή του σε ζητήματα θρησκευτικής ελευθερίας, ωστόσο, κατά καιρούς τοποθετήθηκε και για άλλα θέματα μειονοτικού ενδιαφέροντος.

Σε άρθρο του στον Φιλελεύθερο ο Ιωάννης Κτιστάκης το 2018 έγραφε σχετικά, «δεν υπάρχει νομικό έρεισμα για την υπουργική (κυβερνητική) ανάμιξη στα της ηγεσίας της θρησκευτικής μειονότητας, είτε αυτή ονομαστεί διορισμός του μουφτή (ισχύον σύστημα), είτε έμμεση εκλογή (εκλεκτορικό σώματα), είτε άμεση εκλογή. Τα επιχειρήματα, άλλωστε, υπέρ της υπουργικής ανάμιξης είναι αθεμελίωτα, προϊόντα μιας παρατεταμένης εθελοτυφλίας της ελληνικής διπλωματίας για τη δήθεν αποτελεσματικότητα της πολιτικής αμοιβαιότητας με την Τουρκία».

Την ίδια χρονιά, όταν κέρδισε την υπόθεση Μολλά Σαλή ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου έδωσε σειρά συνεντεύξεων και τοποθετήθηκε δημόσια και για άλλα μειονοτικά ζητήματα. Σε συνέντευξη που παραχώρησε στο ελληνικό ραδιόφωνο της Deutsche Welle ανέφερε χαρακτηριστικά «Ο σεβασμός στη μειονότητα είναι σεβασμός στα δικαιώματα των ατόμων που ανήκουν στη μειονότητα, είναι σεβασμός στην άσκηση της θρησκευτικής ελευθερίας, στη γλωσσική ελευθερία, στην ελευθερία να ιδρύουν τα δικά τους σωματεία».

            Είναι γεγονός ότι ο Ιωάννης Κτιστάκης είναι βαθύς γνώστης του χώρου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του ευρωπαϊκού πλαισίου. Τις τελευταίες δεκαετίες η Μειονότητα έχει αξιοποιήσει τον ευρωπαϊκό μηχανισμό και πολλές υποθέσεις της έφτασαν στις δικαστικές αίθουσες του Στρασβούργου. Στους επόμενους μήνες αναμένεται να δημοσιευτεί η απόφαση του Αρείου Πάγου για την υπόθεση της Τουρκικής Ένωσης Ξάνθης. Είναι η δεύτερη φορά που καλείται να αποφανθεί ο Άρειος Πάγος για την υπόθεση αυτή η οποία απασχόλησε και το Ευρωπαϊκό δικαστήριο το 2008 το οποίο καταδίκασε την Ελλάδα για παραβίαση του δικαιώματος της ελευθερίας του συνεταιρίζεσθαι.

            Η εκλογή του Ιωάννη Κτιστάκη είναι σημαντική σε προσωπικό επίπεδο, είναι σημαντική ωστόσο και για όσους ασχολούνται με το χώρο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Είναι η πρώτη φορά που ένας από τους Έλληνες δικαστές του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου έχει ασχοληθεί τόσο συστηματικά και γνωρίζει εις βάθος τα ζητήματα της Μειονότητας στη Θράκη. Πολλές από τις θέσεις που εξέφρασε κατά καιρούς ο Ιωάννης Κτιστάκης βρίσκονται κοντά στις διεκδικήσεις της κοινότητας. Ευχόμαστε στον νέο δικαστή να αφήσει το στίγμα του στους κόλπους του Ευρωπαϊκού δικαστηρίου, και αυτό να έχει αντανάκλαση και στα μειονοτικά ζητήματα.