Η Τουρκική Μειονότητα της Δυτικής Θράκης (03-2021)

«Η Θράκη απειλείται»

1573709
Η Τουρκική Μειονότητα της Δυτικής Θράκης (03-2021)

 

 

 

Η Πολιτιστική και Εκπαιδευτική Εταιρεία Μειονότητας Δυτικής Θράκης (ΠΕΚΕΜ) έχει αναπτύξει ανάμεσα στις υπόλοιπες δράσεις της και πλούσια εκδοτική δραστηριότητα. Μέχρι σήμερα έχει επιμεληθεί την έκδοση ποιητικών συλλογών, πρακτικών ημερίδων, μονογραφιών, ακόμα και παιδικών συλλογών ή παραμυθιών.

 

Τελευταίο εγχείρημα είναι η μετάφραση και έκδοση στην τουρκική γλώσσα της μονογραφίας του πολιτικού επιστήμονα Χρήστου Ηλιάδη η οποία εκδόθηκε πρωτότυπα στην ελληνική γλώσσα με τίτλο «Η Θράκη απειλείται. Απόρρητη αλληλογραφία».  

 

Το βιβλίο στηρίζεται σε αρχειακό υλικό, σε αποχαρακτηρισμένες απόρρητες και εμπιστευτικές εκθέσεις, αναφορές και υπομνήματα, συνεδριάσεις, εσωτερική αλληλογραφία και μία σειρά εγγράφων φορέων αρμόδιων για να σχεδιάζουν και να εφαρμόζουν την μειονοτική πολιτική στη Θράκη. Η περίοδος με την οποία καταγίνεται αφορά τα χρόνια που ακολούθησαν τη λήξη του Β Παγκοσμίου Πολέμου, τον Εμφύλιο Πόλεμο, την περίοδο της ελληνοτουρκικής προσέγγισης και καταλήγει στην δημιουργία του Συντονιστικού Συμβουλίου Θράκης. Αυτό χρονικά καλύπτει περίπου τις δυόμιση δεκαετίες που ακολούθησαν την λήξη του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Όπως αναφέρει ο Ηλιάδης στον πρόλογό του, μπορεί να είναι μία παλιά, σίγουρα όμως δεν είναι περασμένη εποχή.

 

Το αρχειακό υλικό στο οποίο στηρίζεται η μελέτη είναι σημαντικό γιατί μέχρι σήμερα, η πολιτική της περιόδου στην οποία αναφέρεται ήταν γνωστή κυρίως μέσω προσωπικών βιωμάτων και πρακτικών όπως τις βίωναν τα μέλη της Μειονότητας στις ζωές τους, δημοσιευμάτων τοπικού και εθνικού τύπου, αλλά απουσίαζε το πρωτογενές αρχειακό υλικό. Το εν λόγω αρχείο φέρνει στην επιφάνεια έγγραφα επίσημων κρατικών φορέων όπως ο Γενικός Επιθεωρητής Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων, η Γενική Διοίκηση Θράκης, κ.ά., συγχρόνως όμως φέρνει στην επιφάνεια και υλικό απόρρητων φορέων, όπως το Συντονιστικό Συμβούλιο Θράκης.

 

Οι πηγές αναδεικνύουν τη δράση κεντρικών παραγόντων που ανάμεσα σε άλλα, είχαν στόχο, όπως διαβάζουμε στον πρόλογο του βιβλίου, «να παρέμβουν, προκειμένου να επεκτείνουν τον έλεγχο του ελληνικού κράτους, να περιορίσουν την αυτονομία της μειονότητας και την επιρροή των υποστηρικτών του κεμαλικού εκσυγχρονισμού, να προωθήσουν πολιτικές ενδυνάμωσης των Πομάκων, να ενισχύσουν τους νοσταλγούς του οθωμανικού καθεστώτος και τους υποστηρικτές του Ισλάμ και της Σαρίας».

 

Στο πρώτο κεφάλαιο ο συγγραφέας κάνει μία σύντομη αναδρομή στις εξελίξεις από τον 19ο αιώνα, την πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, μέχρι το 1945 αναλύοντας ότι τόσο η Ελλάδα όσο και η Τουρκία έδειξαν αποφασισμένες να παρέμβουν προκειμένου να ελέγξουν τις μειονοτικές εξελίξεις, η καθεμία με δική της ατζέντα. Το τουρκικό κράτος προώθησε τον επίσημο τουρκικό εθνικισμό στο εσωτερικό της Μειονότητας και το ελληνικό επιχείρησε να περιορίσει την αυτονομία των μειονοτικών ιδρυμάτων.

 

Στα τέλη του Β Παγκοσμίου πολέμου το ελληνικό κράτος επιχείρησε να προωθήσει την ποινικοποίηση κάθε μορφής αυτονομίας και αυτοπροσδιορισμού. Για να το πετύχει αυτό αύξησε τον κρατικό έλεγχο και στήριξε εναλλακτικές ομάδες στο εσωτερικών της κοινότητας, όπως οι Πομάκοι και οι Τσιγγάνοι.

 

Ακολουθεί η περίοδος προσέγγισης και ελληνοτουρκικής φιλίας όπου το κράτος κάνει στροφή και αναγνωρίζει τη Μειονότητα ως τουρκική ενισχύοντας την συνεργασία με την γειτονική Τουρκία. Εκείνη την περίοδο υπάρχουν σε πολιτικό επίπεδο υποστηρικτές της άποψης ότι η προσέγγιση θα οδηγήσει στον εκσυγχρονισμό και την βελτίωση του βιοτικού επιπέδου της Μειονότητας, χωρίς ωστόσο να έχουν εκλείψει και εκείνοι που παραμένουν πιστοί σε ένα εθνικό σχέδιο ελέγχου της κοινότητας, περιορισμού της αυτονομίας των μειονοτικών θεσμών και  βλέπουν με καχυποψία κάθε νέα πρωτοβουλία που κινείται σε διαφορετικό πλαίσιο.  

 

Η ελληνοτουρκική προσέγγιση και το όποιο εγχείρημα εκσυγχρονισμού της Μειονότητας δεν θα κρατήσει για πολύ. Από το 1955 και μετά κυριαρχούν και πάλι οι φωνές που αντιμετωπίζουν την Μειονότητα ως απειλή και επιζητούν αυστηρότερο κρατικό έλεγχο και ενίσχυση εναλλακτικών ταυτοτήτων στο εσωτερικό της κοινότητας. Το 1959 ιδρύεται το Συντονιστικό Συμβούλιο Θράκης. Ο συγγραφέας το χαρακτηρίζει ως πιθανώς το πιο σημαντικό γεγονός για την εξέλιξη του μειονοτικού ζητήματος. Το Συμβούλιο αποτέλεσε τον βασικό φορέα στην περιοχή και διαμόρφωσε πολιτικές εξαιρέσεων οι οποίες παρέμειναν ενεργές μέχρι τη δεκαετία του 1990.

 

Η ιστορία είναι λίγο πολύ γνωστή για όσους διαβάζουν για τη Θράκη και την Μειονότητα. Στην περίπτωση του βιβλίου του Χρήστου Ηλιάδη οι κρατικές πολιτικές και μία σειρά άλλων ζητημάτων που σχετίζονται με την πορεία της Μειονότητας στο χρόνο ξεδιπλώνονται μέσα από την ανάγνωση και τη μελέτη ενός συναρπαστικού αρχείου που παρέμεινε μυστικό και απόρρητο για δεκαετίες.

 

Τα ζητήματα ταυτότητας διατρέχουν όλο το βιβλίο. Στον επίλογο ο Χρήστος Ηλιάδης αναφέρει «η «πομακική» ταυτότητα ήταν σχεδόν ανύπαρκτη και έπρεπε να κατασκευαστεί από το μηδέν». Στην προσπάθειά του αυτή το ελληνικό κράτος φαίνεται ότι κατάφερε το αντίθετο από το επιθυμητό. Διαβάζουμε σχετικά «η πομακικότητα ήταν μια εξαιρετικά αβέβαιη ταυτότητα, περισσότερο επινοημένη και προωθημένη από την ελληνική πολιτεία και λιγότερο από τους ίδιους τους μειονοτικούς σλαβόφωνους. Έτσι, ο πληθυσμός δεν είχε άλλη επιλογή, παρά την ενσωμάτωσή του στην κυρίαρχη ομάδα της μειονότητας».

 

Κάνοντας έναν απολογισμό των σχεδόν εκατό χρόνων από την Συνθήκη της Λωζάνης μέχρι σήμερα, ο Ηλιάδης αναφέρει «ήρθε ο καιρός να πάμε ένα βήμα παραπέρα: να φύγει (επιτέλους) η Θράκη από το κουτάκι της «ασφάλειας» και να μεταφερθεί στο κουτάκι της «δημοκρατίας».

 

Η Πολιτιστική και Εκπαιδευτική Εταιρεία Μειονότητας Δυτικής Θράκης από το 2007 που ιδρύθηκε μέχρι σήμερα παράγει σημαντικό έργο στην προώθηση της έρευνας για την Μειονότητα, την επιμέλεια εκδόσεων σχετικών με μειονοτικά ζητήματα και άλλων δράσεων σε πολιτιστικό και εκπαιδευτικό επίπεδο. Στο εκδοτικό της εγχείρημα προστέθηκε ένα βιβλίο που αξίζει να διαβάσουν οι ντόπιοι μειονοτικοί για να κατανοήσουν καλύτερα την ιστορία του τόπου και της κοινότητας, αλλά και όποιος άλλος έχει ενδιαφέρον για τη Θράκη και τα μειονοτικά.



ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ