აქტუალური თემის ანალიზი 46 - 2023

აქტუალური თემის ანალიზი 46-2022-2023

ნატოს ვილნიუსის სამიტი

SETA-ს უსაფრთხოების კვლევის დირექტორი, პროფესორი მურათ იეშილთაში

ნატოს ვილნიუსის სამიტი ბოლო ათწლეულის ყველაზე მნიშვნელოვან სამიტებს შორისაა. სამიტის გამორჩეულ საკითხებს შორისა იყო: -შვედეთის წევრობის საკითხი -რეგიონული თავდაცვის/უსაფრთხოების გეგმა/ნატოს სამხედრო სტრუქტურა -უკრაინის წევრობა და უსაფრთხოების გარანტიები -თავდაცვის ხარჯები. საკითხი, რომელსაც ჩვენ ევროპული უსაფრთხოებისა და თავდაცვის არქიტექტურას ვუწოდებთ, მხოლოდ ამ სამიტის შემდეგ შეიძლება სტრუქტურულად ჩამოყალიბდეს. - ამ თემაზე გთავაზობთ პოლიტიკური, ეკონომიკური და საზოგადოებრივი კვლევის ცენტრის SETA-ს უსაფრთხოების კვლევის დირექტორის, პროფესორ მურათ იეშილთაშის სტატიას, რომელშიც იგი წერს:

შვედეთის საკითხზე წინააღმდეგობები კვლავ გრძელდება. უნგრეთის კუთხით, დაბრკოლება შეიძლება გადაილახოს, თუმცა ვხვდებით, რომ თურქეთის წინააღმდეგობა ორშაბათს გამართული სამმხრივი შეხვედრის შემდეგ მოიხსნა. თუმცა, წევრობისთვის ჯერ კიდევ დიდი გზაა გასავლელი. სამიტზე შვედეთს ჯერ ვერავინ მიიღებს, რადგან წინააღმდეგობა რომც მოიხსნას, პროცესი გაგრძელდება.

ნატოს ახალი ძალაუფლების სტრუქტურა, ალიანსის გეოგრაფიული თავდაცვის კლასიფიკაცია, შეკავება კრიზისის დროს, თავდაცვა და, საჭიროების შემთხვევაში ახალი სარდლობის კონტროლი და თავდაცვის/საპასუხო ძალების რაოდენობა ყველაზე კრიტიკულ საკითხებს შორისაა. გეგმა მოამზადა გუნდმა, რომელსაც ხელმძღვანელობდა ამერიკელი სარდალი კრისტოფერ კავოლი. ცივი ომის შემდეგ ყველაზე მასშტაბური სახმელეთო ძალების რესტრუქტურიზაცია. ეს სტრუქტურა ასევე ფორმირებული იქნება საჰაერო, საზღვაო და კიბერ სივრცეშიც. როდესაც ახალი გეგმა ამოქმედდება, მოხდება ნატოს ყველაზე მნიშვნელოვანი ტრანსფორმაცია ცივი ომის შემდეგ და ძალიან ძლიერი გზავნილი მიეცემა რუსეთს. თუმცა, გეგმის ხელმოწერის შემთხვევაშიც კი, წევრ ქვეყნებს ჯერ კიდევ დიდი გზა აქვთ გასავლელი. კერძოდ, ზოგიერთ წევრს სჭირდება სამხედრო სტრუქტურების რეფორმირება და ომისთვის მზადყოფნა. გერმანია ამ მხრივ ერთ-ერთი ყველაზე კრიტიკული ქვეყანაა. ყველაზე ცნობილი და ისტორიაში პირველი, გერმანიის ეროვნული უსაფრთხოების სტრატეგიის დოკუმენტი მიზნად ისახავს გერმანია კვლავ მნიშვნელოვანი მოთამაშე გახდეს ევროპულ და მსოფლიო პოლიტიკაში. ამასთან ერთად გერმანული არმიის მოდერნიზაცია და თავდაცვის ხარჯების გაზრდა გერმანიის წინაშე მდგარი ყველაზე კრიტიკული პროცესია.

რაც შეეხება სამიტზე უკრაინის უსაფრთხოების გარანტიებს, ნატოს შიდა გადაწყვეტის მიღწევა შეუძლებელია. დიდი ბრიტანეთისა და ევროპის ერთობლივი პროგრამა, როგორც ჩანს, ჯერ-ჯერობით საუკეთესო ვარიანტია. ისევ და ისევ, უკრაინის სამხედრო დახმარების საკითხი ყველაზე კრიტიკული საკითხია, მაგრამ ნატოში ამ საკითხის მაგიდაზე დადება შეუძლებელია. რადგან რთულია საერთო ჩარჩოს შექმნა. თუმცა, თუ სასწრაფო დახმარებას არ გაუწევენ უკრაინის არმიას, რომელსაც საბრძოლო მასალა აკლია, რუსეთს შეუძლია დაიბრუნოს ოპერატიული უპირატესობა. კასეტური ბომბების გაგზავნა ერთ-ერთი გამოსავალია. თუმცა, ბომბის ხასიათიდან გამომდინარე, ცხადია, რომ ამ საკითხზე უახლოეს დღეებში ბევრს იკამათებენ. 

ნატოს წევრი ქვეყნების თავდაცვის ხარჯების გაზრდა ურთულეს საკითხებს შორისაა. მათთვის, ვინც 2%-იან კრიტიკულ ზღვარს ვერ გადალახავს, ​​კიდევ ორი ​​წელი რჩება. განხილულ ფორმულებს შორის არის ის, რომ ევროპამ უნდა შექმნას ახალი ბიუჯეტი. თუმცა, ამ საკითხზე კონსენსუსი არ არსებობს. ის ფაქტი, რომ ძლიერმა ევროპულმა ქვეყნებმა, როგორიცაა გერმანია და საფრანგეთი, ახლახან გადააჭარბეს ამ პროცენტს, ნატოს პრობლემას უქმნის. იმიტომ, რომ გერმანიამ ჯარში დღემდე თავის ეკონომიკაში უფრო მეტი ინვესტიცია მოახდინა. საფრანგეთს კი სხვა მრავალ პრობლემასთან უწევს გამკლავება.

ეს სამიტი მრავალი თვალსაზრისით ნატოს ყველაზე კრიტიკული შეხვედრაა. ჩინეთის მიმართ დამოკიდებულება, რუსეთის მდგომარეობა და უკრაინის გაწევრიანების მოლოდინი არ არის იოლად გადასალახი საკითხები. ნებისმიერ შემთხვევაში, ნატო გადის მასშტაბურ ტრანსფორმაციას და ამ ტრანსფორმაციას აქვს პოტენციალი გავლენა მოახდინოს მსოფლიო პოლიტიკაზე.