კაპიტნის დღიური 18-2023

კაპიტნის დღიური 18-2023

ნესლიჰან დეღირმენჯიოღლუ

სხვადასხვა პერიოდში ქალაქი ამასია

ჩვენი მოგზაურობა შავ ზღვაში გრძელდება, მაგრამ დღეს ჩვენ შევცვლით პროგრამას და „გეზგინი“ თქვენ ნაპირზე დაგტოვებთ. აქედან გავემგზავრებით ციცაბო კლდეებს შორის დამალული ქალაქისკენ. დღეს მივდივართ ამასიაში, რომელიც ოდესღაც მეფეების და ოსმალეთის ტახტის მემკვიდრეების სამშობლო იყო. ზღვასაც რომ მოვშორდეთ, წყალს არ მოვშორდებით, რადგან ამასია იეშილირმაქის სანაპიროზე დაარსებული უძველესი ქალაქია.

იეშილირმაქი სიდიდით მეორე მდინარეა თურქეთში. ეს მდინარე ამასიას ორად ჰყოფს. ქალაქები, სადაც მდინარეები გადიან, ყოველთვის მაღელვებს და მაშინვე ვიწყებ ფიქრს ამ ქალაქის განვლილ პერიოდებზე. იმიტომ რომ პირველი ქალაქები ყოველთვის წყალზეა აგებული და პირველ ნაბიჯებს ცივილიზაციისკენ წყლის მიერ დაარსებულ დასახლებებში ვდგამთ. ასეთი ქალაქია ამასია. ქალაქის ისტორია ხეთებიდან იწყება. ეს არის სავაჭრო ცენტრი, სადაც ძველი სამყაროს მნიშვნელოვანი გზები იკვეთებოდა. ამის შემდეგ ამასია დაექვემდებარა ფრიგიელებს, ლიდიებს, სპარსელებს, პონტოს სამეფოს, რომის იმპერიას, სელჩუკებს და ოსმალეთის იმპერიას.

ამასია არის ქალაქი, სადაც დაიბადა ანტიკური ხანის ერთ-ერთი ცნობილი მეცნიერი სტრაბონი. იგი ითვლება მსოფლიოში პირველ გეოგრაფად. სტრაბონი ამბობს, რომ ქალაქის სახელი მომდინარეობს ამაზონის დედოფლისგან, ამისისიდან.

„ჩემი ქალაქი დაარსდა ფართო და ღრმა ხეობაში, რომელშიც მდინარე ირისი (იეშილირმაქი) მოედინება. მდინარის ირგვლივ აშენებულ ქალაქს კი ბასრი ბორცვები აქვს. ეს ბორცვები ბუნებრივად აღმართულია როგორც ბრწყინვალე კოშკი. ამ გარემოში მეფეთა სასახლეები და სამარხებია. თუმცა ამასია, რომელიც ახლა პროვინციაა, ოდესღაც მეფეებს ეკუთვნოდა“, ასე აღწერს სტრაბონო მის ქალაქს.

სტრაბონი საუბრობს მეფეებზე და მათ სამარხებზე, რადგან მის დაბადებამდე ქალაქი იყო პონტოს სამეფოს დედაქალაქი. პონტოს სამეფოს კლდის სამარხები ამ ცივილიზაციების ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი კვალია ამასიაში. ეს მონუმენტური სამარხები, რომლებიც პონტოელებს მოჩუქურთმებული ჰქონდათ მათი მეფეებისთვის, მდებარეობს იეშილირმაქის კიდეზე ამოსული ჰარშენას მთის სამხრეთ მხარეს. პონტოს მეფის კლდის სამარხები მსოფლიოში კლდის სამარხების ტრადიციის გამორჩეულ ნიმუშებს შორისაა. კლდის სამარხები საკმაოდ შთამბეჭდავად გამოიყურება, არა? ამ სამარხებისკენ ერთად წავიდეთ. სამარხებს ვიწრო ქუჩებისა და სარკინიგზო ლიანდაგების გავლით მივაღწევთ. ცნობილია, რომ არსებობს 20-ზე მეტი კლდოვანი სამარხი, მაგრამ მათგან მხოლოდ რამდენიმეა შემორჩენილი დღემდე. ტურს ვიწყებთ ერთმანეთის თანმიმდევრულად აშენებული სამმაგი სამარხებიდან. ერთ-ერთი ასეთი სამარხი ეკუთვნის სამეფოს დამაარსებელს. პონტოს მეფის კლდის სამარხები, რომლებიც ზოგიერთ პერიოდში ციხედ გამოიყენებოდა, დღეს ჰარშენას მთასთან ერთად შეტანილია იუნესკოს „მსოფლიო მემკვიდრეობის დროებით სიაში“.

მოდით ჩავიდეთ ქალაქის ცენტრში და ცოტა გავიაროთ იმ გზაზე, რომელსაც სხვა პერიოდის ტახტის მემკვიდრეები ასახელებენ. ეს არის „ტახტის მემკვიდრეები გზა“ იეშილირმაქის მხარეს. ოსმალეთის იმპერიის მნიშვნელოვანი სულთნები ამასიაში უფლისწულობის დროს ცხოვრობდნენ და ტახტზე გაწვრთნილნი ადიოდნენ. ეს საექსკურსიო გზა მათგან იღებს სახელს.

ამასიას ასევე ძალიან მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია თურქეთის რესპუბლიკის უახლეს ისტორიაში, რადგან სწორედ ამ ქალაქში გამოიცა „ამასიას ცირკულარი“, რომელიც ხელმძღვანელობდა განმათავისუფლებელ ომს. ამასიას ცირკულარი სახელმწიფოს დამფუძნებლის, მუსტაფა ქემალ ათათურქის დოკუმენტია, რომელიც საფუძვლებს უყრის სრულიად დამოუკიდებელ თურქეთის რესპუბლიკას. ეს შენობა, რომელსაც ხედავთ, არის სარაიდუზუს ყაზარმის შენობა, სადაც თურქეთის რესპუბლიკის დამაარსებელმა მუსტაფა ქემალ ათათურქმა დაწერა ამასიას ცირკულარი.

ამასია 8500 წლის ქალაქია, სადაც სხვადასხვა პერიოდი ერთმანეთშია გადაჯაჭვული და თითოეული პერიოდის კვალი ადვილად ჩანს. ეს არის შთამბეჭდავი ქალაქი, სადაც შეგიძლიათ დაათვალიეროთ იეშილირმაქის ნაპირები და ნახოთ იმ პერიოდების თვალსაჩინო მაგალითები და მოკლე დროში დაბრუნდეთ ასობით წლის უკან.

მოდით, შევისვენოთ მდინარესთან, რომელიც აერთიანებს ქალაქს. მოდით, გადავიღოთ ფოტო სტრაბონის ქანდაკების წინ, მის უკან პონტოს მეფის სამარხებით და გავემგზავროთ ჩვენი სამოგზაურო გემისკენ, „გეზგინისკენ“, რათა მიგვიყვანოს შემდეგ მარშრუტზე.