აქტუალური თემის ანალიზი 27-2023

აქტუალური თემის ანალიზი 27-2022-2023

რუსეთ-უკრაინის ომის პირველი წლისთავი

პოლიტიკური, ეკონომიკური და საზოგადოებრივი კვლევის ცენტრის  SETA-ს საგარეო პოლიტიკის მკვლევარი, ჯან აჯუნი

დაახლოებით ერთი წლის წინ, 2022 წლის 24 თებერვალს, როდესაც რუსეთის არმიამ დაიწყო უკრაინის ოკუპაციის მცდელობა, რუსეთის პრეზიდენტი პუტინი მარტივ გამარჯვებას ეძებდა. მას ეგონა, რომ ელვისებური ოპერაციით ზელენსკის მთავრობის დაამხობდა, მასთან დაახლოებულ მთავრობას მოიყვანდა ხელისუფლებაში და უკრაინას გააკონტროლებდა. მაგრამ რაც დრო გავიდა, გამოჩნდა, რომ პუტინმა უზარმაზარი შეცდომა დაუშვა და რუსეთი სტრატეგიული თვითმკვლელობის ზღვარზე მიიყვანა. რუსეთ-უკრაინის ომი თავისი შედეგებით ისტორიაში ერთ-ერთ ყველაზე მნიშვნელოვან გარდატეხის წერტილად იქცა.  

2022 წლის 24 თებერვალს პუტინი ფიქრობდა, რომ დიდი ნაბიჯის გადადგმით მას შეეძლო ზელენსკის ხელისუფლების დამხობა და მასთან დაახლოებული რუსეთის გავლენის მქონე უკრაინის შექმნა, რუსული სპეცრაზმი ელვისებური ოპერაციით გააკონტროლებდა კიევს და უკრაინის არმია დაიშლებოდა საკმარისი წინააღმდეგობის არარსებობის გამო. თუმცა, რაც დრო გავიდა, აღმოჩნდა, რომ პუტინმა უზარმაზარი შეცდომა დაუშვა. ელვისებური ოპერაცია ჩავარდა და ის, რაც დაიწყო, როგორც სპეცრაზმის ოპერაცია, გადაიქცა ჩვეულებრივ ოკუპაციის მცდელობად. თუმცა, რუსული არმია არ იყო სათანადოდ მომზადებული ამ ოკუპაციისთვის, დამარცხდა ჩრდილოეთ ქალაქებში კიევში, ჩერნიგოვსა და სუმში და იძულებული გახდა უკან დაეხია. მან დაკარგა ხარკოვი და საბოლოოდ ყირიმის ჩრდილოეთით მდებარე ხერსონი. შემდეგ მან შექმნა დნეპრის სამხრეთ და აღმოსავლეთ ნაწილებში ხაზი და გადავიდა თავდაცვით რეჟიმში. სანამ რუსული არმიის სამხედრო თვისებები კითხვის ნიშნის ქვეშ იდგა, უკრაინამ მოულოდნელი წინააღმდეგობა გამოავლინა. დასავლეთის ქვეყნების შეუზღუდავი დახმარება, რა თქმა უნდა, ერთ-ერთი განმსაზღვრელი ფაქტორი იყო. რუსებმა შეცვალეს საომარი სტრატეგია და დაიწყეს უკრაინის ინფრასტრუქტურის განადგურება, შემდეგ მათ ეტაპობრივად მოუწიათ თავიანთი ეკონომიკის ომის ეკონომიკად გადაქცევა, საველე ადამიანური რესურსების გაზრდით, ნაწილობრივი მობილიზებით და თავდაცვის ინდუსტრიაზე ფოკუსირებით. ომის დაწყებიდან ერთი წლის შემდეგ, მხარეები სამხედრო კუთხით ემზადებიან დიდი საგაზაფხულო ომისთვის და პოლიტიკური გადაწყვეტის შესახებ ოპტიმისტური შეხედულება არ არსებობს.

თურქეთი აგრძელებს ბრძოლას ცეცხლის შესაძლო შეწყვეტისთვის, ამასთან ერთად ინარჩუნებს თავის უნიკალურ პოზიციას ომში, რომელსაც მესამე გზა ჰქვია. თუმცა, განსაკუთრებით აშშ და ინგლისი ინარჩუნებენ თავიანთ ქორისტულ პოზიციებს და თვლიან, რომ რუსეთი კიდევ უფრო უნდა დასუსტდეს იმ პროცესის გაგრძელებით, რომელიც ახლა მისთვის დასუსტების ომში გადაიზარდა. დღემდე ომს სერიოზული გლობალური შედეგები მოჰყვა. ჩვენ შეგვიძლია ვისაუბროთ მის გადამწყვეტ ეფექტზე ბევრ თემაზე, დაწყებული გლობალური სასურსათო უსაფრთხოებიდან ენერგეტიკული გეოპოლიტიკით დამთავრებული. მიუხედავად იმისა, რომ გლობალური დამანგრეველი ეფექტების შემცირებას თურქეთის ინიციატივებით ცდილობენ, შეიძლება ვიწინასწარმეტყველოთ, რომ ომის გაგრძელებისას ნეგატიური ეფექტი უფრო გამძაფრდება. ასევე გასათვალისწინებელია, რომ ომის გახანგრძლივება გაზრდის ახალი აქტორების, როგორიცაა ჩინეთი, რუსეთის სასარგებლოდ ჩარევის შესაძლებლობას და ასევე ზრდის ბირთვული კონფლიქტის შესაძლებლობას.

თუმცა, მიუხედავად ყველა რისკისა, ჩანს, რომ მხარეები და მათი მხარდამჭერები ამ დროისთვის მზად არ არიან ცეცხლის შეწყვეტისთვის და გაზაფხულის თვეებთან ერთად ესკალაციისთვის ემზადებიან. ორივე მხარე ჩვენ ვნახეთ, რომ ემზადებოდა ახალი თავდასხმისთვის ზამთრის მძიმე თვეებში. უკრაინის არმიამ განაგრძო დასავლეთის ქვეყნებიდან კომპლექსური იარაღის სისტემების შესყიდვა, განსაკუთრებით მრავალფენიანი საჰაერო თავდაცვის სისტემები, შორი დისტანციის საარტილერიო სისტემები HIMARS, მძიმე დაჯავშნული ტანკები მნიშვნელოვანი ელემენტებია. მეორეს მხრივ, რუსებმა დნეპერზე გამაგრების შემდეგ ნაწილობრივი მობილიზაციით გაზარდეს ჯარისკაცების რაოდენობა, გაწვრთნეს და მნიშვნელოვნად გაზარდეს ისეთი გასამხედროებული ძალების რაოდენობა, როგორიცაა ვაგნერი ფრონტის ხაზზე. ასევე დავინახეთ, რომ რუსეთის თავდაცვის ინდუსტრიამ საგრძნობლად გაზარდა წარმოება. ამიტომ ორივე მხარე მზად არის ახალი დიდი შეტაკებისთვის და ელოდება სეზონური პირობების მომწიფებას.