ანატოლიის კულტურული საგანძურები 07

ანატოლიის კულტურული საგანძურები 07-2021

ნესლიჰან დეღირმენჯიოღლუ

ცელსუსის ბიბლიოთეკა

მათ, ვისაც უყვარს კითხვა და კვლევა, ბიბლიოთეკებს სამლოცველოს უწოდებენ. მათი ეს მიდგომა არ განიხილება ძალიან უსამართლოდ, რადგან ბიბლიოთეკებში დომინირებს წმინდა ადგილის სიმშვიდე. წაკითხული წიგნი ან შესწავლილი საგანი ხელს უწყობს ერთგვარი სულიერი დაკმაყოფილების მიღწევას. ალბათ ამიტომაა ცნობილი არგენტინელი მწერალი ხორხე ლუის ბორხესი, რომ ამბობს: „მე ყოველთვის წარმოვიდგენდი სამოთხეს არა როგორც ბაღს, არამედ როგორც ბიბლიოთეკას“.

ბიბლიოთეკების ისტორია თითქმის ისეთივე ძველია, როგორც დამწერლობის ისტორია. თიხის ფირფიტებზე დაწერილი პირველი ნაწერები და შემდეგ პაპირუსის გამოყენებამ სავალდებულო გახადა, ამ დოკუმენტების შენახვის აუცილებლობა. ისტორიული და კულტურული ნივთები, რომლებიც აქამდე ზეპირად იყო გადმოცემული, ამგვარად უსაფრთხოდ არის დაცული და ბიბლიოთეკები ხდება კაცობრიობის მეხსიერება. ომებში ბიბლიოთეკების დაზიანება ფაქტობრივად ამ მეხსიერების განადგურებაა. ანატოლია არის გეოგრაფია, რომელიც მოწმობს პირველ ბიბლიოთეკებს, რომლებმაც შეუწყო ხელი ამ ცოდნისა და მეხსიერების ფორმირებას. უძველესი პერიოდის ყველაზე ცნობილი და უდიდესი ბიბლიოთეკა არის ბერგამაში. იმ პერიოდის სიდიდით მესამე ბიბლიოთეკა არის ცელსუსის ბიბლიოთეკა ეფესოში.

ეფესო, უძველესი სამყაროს მნიშვნელოვანი და ბრწყინვალე საპორტო ქალაქია ... ეს არის ხმელთაშუა ზღვის პოლიტიკური და კომერციული ცენტრი და ასევე ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი გზაჯვარედინი აზიასა და ევროპას შორის. ეფესო, რომის იმპერიის აზიის პროვინციის დედაქალაქი იყო, რომელიც თავისი დროის ერთ-ერთი უდიდესი მეტროპოლია, სადაც 200 ათასზე მეტი ადამიანი ცხოვრობდა. ამ ქალაქის ისტორია, რომელიც ყოველთვის მნიშვნელოვან როლს ასრულებდა მეცნიერებაში, კულტურასა და ხელოვნებაში, თარიღდება ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 6 ათასი წლით! რომის იმპერიის შემდეგ, ბიზანტიისა და ოსმალეთის პერიოდში, ხალხი დასახლდა ამ ქალაქში.

იზმირის სელჩუკის რაიონში მდებარე ქალაქი თავისთავად ბრწყინვალე დასახლებაა. ქალაქის არქიტექტურული სიმდიდრე კონკურენციას უწევს რომს. ცელსუსის ბიბლიოთეკა ქალაქში არის ანატოლიის იმ პერიოდის მეორე და მესამე უდიდესი ბიბლიოთეკა. ცელსუსის ბიბლიოთეკა რომის იმპერიის ძლიერი სენატორის სახელით მისმა ვაჟმა (ტიბერიუს იულიუს ცელსუსმა პოლემეანუსი) ააგო. აზიის პროვინციის გუბერნატორის სენატორ ცელსუსის სახელის უკვდავსაყოფად. მას ბიბლიოთეკის შენობა აუშენებია შვილთან ერთად და საკუთარი ფულით. მან დატოვა 25,000 რომაული ოქროს მონეტა ბიბლიოთეკის დასაცავად და ახალი წიგნების შესაძენად.

ცელსუსის ბიბლიოთეკა აგებულია ძველი ქალაქის ეფესოს მთავარ ქუჩაზე, ქალაქის ცენტრის მახლობლად. ის ასევე ახლოს არის აუდიტორიასთან, სადაც მეცნიერები და პოეტები ატარებენ ლექციებს. ბიბლიოთეკის შენობა გამოირჩევა მოძრავი ფიგურებით, ქანდაკებებით, რელიეფებითა და დეკორაციებით. იგი ყურადღებას იპყრობს განსაკუთრებით მისი წინა ფასადით და ავგუსტუსის ბრწყინვალე კარიბჭით. ბრწყინვალე ქანდაკებები წინა ფასადის უზარმაზარ სვეტებს შორის დღესაც აოცებს მნახველებს. ქალთა ეს ოთხი ქანდაკება, რომელიც წარმოადგენს სიბრძნეს, დაზვერვას, ცოდნას და სათნოებას, უძველესი ქანდაკების ხელოვნების ყველაზე თვალსაჩინო მაგალითებს შორისაა.

ცელსუსის ბიბლიოთეკა 17 მეტრის სიმაღლეზეა. ამ სიმაღლის ვიზუალიზაციისთვის შეგიძლიათ გაითვალისწინოთ 6 სართულიანი შენობა. მიუხედავად იმისა, რომ იგი გარედან ორ სართულს ჰგავს, შიგნით აქვს 3 სართული. შესასვლელი კარის ზემოთ არსებული ღიობები ხელს უშლიდა წვიმას, ერთის მხრივ, მთავარ დარბაზში, მეორე მხრივ კი უზრუნველყოფდა დღის შუქს. გარე და შიდა კედლებს შორის დარჩა დაახლოებით 1 მეტრის უფსკრული, რათა დაიცვას 12 ათასი ხელნაწერი გრაგნილები ტენიანობისა და სიცხისგან.

უძველესი ქალაქი ეფესო, რომელიც მასპინძლობდა სხვადასხვა ცივილიზაციებს, ახლა იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის სიაშია. იგი ასახავს იმ პერიოდებსა და გამოცდილებას, რაც ასობით წლის შემდეგ მოინახულა მისმა სტუმრებმა მთელი თავისი დიდებით. ქალაქი მნახველებს ასევე აოცებს თავისი მრავალი სხვა სტრუქტურით. მაგალითად, არტემიდას ტაძარი შვიდი საოცრებიდან ერთ-ერთია.  დღეს, ტაძრის ადგილზე მხოლოდ ერთი მარმარილოს სვეტია ... კიდევ ერთი შთამბეჭდავი და მნიშვნელოვანი ნაგებობაა ეფესოს ანტიკური თეატრი. თეატრი გამოირჩევა უძველესი პერიოდის უდიდესი ღია თეატრით, 25 ათასი მაყურებლით. იმდენი რამ არის სანახავი ძველ ქალაქ ეფესოში, რომ ჩვენ შეგვიძლია მხოლოდ მათი სახელები დავასახელოთ აქ, თქვენი გადასაწყვეტია ეწვიოთ და ნახოთ ისინი!

და ბოლოს, დღევანდელ პროგრამაში, ანტიკურ ქალაქ ეფესოში მდებარე ცელსუსის ბიბლიოთეკაზე გავამახვილეთ ყურადღება, მომავალ პროგრამაში შეხვედრის იმედით გემშვიდობებით კარგად ბრძანდებოდეთ...