نظری به آجندای تورکیه وجهان ـ چگونگی مناسبات تورکیه و لیبیا

عبدالحمید دیبیبه نخست وزیر دولت وحدت ملی لیبیا بعد از 12 جون 2021 یعنی  زمان آغازبه کار خویش، بازدید هایی درعالیترین سطح را یکجا با نماینده گانی متشکل از مقامات دولتی و ایالتی (از جمله شورای ریاست جمهوری) درانقره انجام داد. دیبیبه با 14 وزیر خود ازانقره دیدن کرد. اولین جلسه شورای همکاری استراتژیک در سطح عالی تورکیه- لیبیا در این زمینه برگزار شد. در نتیجه این نشستها ، پنج توافقنامه مهم بین دولت ها به امضا رسید.

پروفیسور دکتورمراد یشیل تاش مدیر بنیاد تحقیقات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی تورکیه موضوع تحلیلی را در اینمورد نوشته‌است که تقدیم شما عزیزان میشود:

این دیدار در درجه اول ازاهمیت نمادین برخوردار است. از زمان انتصاب دیبیبه به صفت نخست وزیر درتاریخ 5 فبروری سال 2021، هم دیبیبه وهم رئیس شورای ریاست جمهوری، محمد یونس المنفی، پیام های تبریک و پشتیبانی دولت ها و سران بسیاری از کشورها و سازمان های بین المللی را دریافت کردند. تبریک ها و پیام های پشتیبانی با بازدید زیاد همراه بود. طی دوره گذشته، دیبیبه و منفی هر دو سفرهایی به پایتخت های خارجی انجام دادند و جمع کثیری از هیئت ها و میهمانان خارجی را در طرابلس میزبانی کردند.

 از آنجایی که پس از درگیریهای طولانی مدت در لیبیا، دولت وحدت ملی لیبیا به صفت یک ساختار قانونی عرض اندام کرده و اختلافات داخلی را از بین برد، در حال حاضر همه بازیگرانی که در لیبیا درگیر بودند مانند کشورهای امارات متحده عربی، مصر، روسیه و فرانسه در تلاش برای ایجاد ارتباط با دولت وحدت ملی لیبیا هستند. اینها در گذشته با حمایت از هفتر در تلاش سرنگونی دولت توافق ملی فعالیتهایی را انجام دادند. نه تنها بازیگران فعلی درگیر، بلکه همه بازیگرانی که انتظار دارند از لیبیا در آینده سود ببرند تلاش می کنند تا با دولت وحدت ملی تماس گرفته، روابط خوبی برقرار کنند و تاثیر خاصی بر آن داشته باشند، تا بتوانند در آینده از لیبیا امتیازاتی بدست بیاوند. در چنین فضایی انجام سفر کاری دبیبه و بزرگترین هیئت همراهش در عالیترین سطح تا کنون به صفت پر سر و صداترین بازدید کاری در انقره، برای تورکیه دربین تقریباً همه ای بازیگران درگیر در لیبیا، موقعیت "درجه اول دربین رقبای هم سطح و مساوی" را به ارمغان آورد.

یکی از بارزترین ویژگیهای این دیدار این است که این سفر با یک هیئت وزیران بسیار بزرگ انجام شده است. کابینه دولت وحدت ملی یک کابینه سازش و امتیاز است که توسط نخست وزیر دیبیبه با در نظر داشت توازن های مختلف مانند شهر و منطقه در داخل کشور ایجاد شده است. وظیفه اصلی دولت ، که جنبه تکنوکراتیک آن برجسته است، عبارت ازآماده سازی کشور به سمت انتخاباتآینده که درتاریخ 24 دسامبر 2021 ، برای متحد کردن نهادها و ارگانهای تقسیم شده و رقیب ، و در نهایت خدمت به مردم در این دوره، راه اندازی خواهد شد، سوق دهد. لیبیا به دلیل نبود اقتدار قدرتمندی که از سال 2011 امکان ایجاد آن وجود نداشت، درگیرجنگهای داخلی پس ازسال 2014 که توسط "هفترکودتا گر" راه اندازی شده بود و بمیان امدن درگیریهای داخلی در سال 2019 که بازهم به رهبری "هفتر" با حمله به طرابلس صورت گرفت، موجب ان شد که اینکشور تقریباً در هر زمینه از صحت عامه تا آموزش، اززیربناها تا امنیت با مشکلات جدی روبرو گردد. در حال حاضر برای مردم لیبیا آنچه مهمتر از جهت گیری ایدئولوژیک شخصیتهای سیاسی است این است که به آنها خدماتی عام المنفعه ارائه گردیده و شرایط زندگی روزمره ایشان  در حداقل سطح بهبود رسانیده شود. به همین دلیل ، دولت وحدت ملی ، به رهبری دیبیبه، مجبور است راه حلهایی را پیدا کند تا زندگی روزمره مردم را با انجام فعالیتهای فوق العاده یک سطح عملی عادی برساند. دراین دیدار، نه تنها دیبیبه وتیم همراهش ، بلکه 14 وزیر اجرایی اش نیز بااو همراه هستند، هریک از وزرای کابینه دبییبه با همتایان تورک خود درمطابقت قراردارند ، و برای آماده سازی زمینه های آینده اهداف شان درسطح عملی ملاقاتهایی را انجام دادند. دراین زمینه ، وزرای امور خارجه ، صنعت ، آموزش ، داخله، محیط زیست ، دولت محلی ، مسکن ، تجارت ، خزانه داری ، دارایی و انرژی گرد هم آمدند. نخست وزیر دیبیبه ، که به  صفت  وزیر دفاع لیبیا نیز فعالیت میکند ، با وزیر دفاع ملی خلوسی آقار نیز دیدار کرد.

یکی از مهمترین بخشهای توافق نامه های امضا شده بین لیبیا و تورکیه همانا تاسیس سه نیروگاه برق توسط یکی از شرکت تورکی در لیبیا است. در لیبیا، بسیاری از عناصر زیربنایی هم در جریان انقلاب و هم در طول جنگهای  داخلی شدیدا آسیب دیدند. علاوه براین، نیروگاه های موجود در انجا نیزبه دلایلی مانند مدیریت ناکافی، سهل انگاری و بی توجهی قادر به ارائه خدمات منظم نبوده اند. امروزه یکی از بزرگترین مشکلاتی که زندگی روزمره مردم لیبیا را تحت تأثیر منفی قرار داده است، عبارت از قطع دوامدار برق میباشد. نیروگاه های ساخته شده سهم قابل توجهی در حل مشکلات تولید و تأمین برق لیبیا خواهد داشت. این همکاری در زمینه تولید و تأمین برق صرفا آغاز کار است و به تعقیب آن سایرهمکاری ها، انتقال تجربه و ظرفیت سازی در زمینه های دیگر انجام داده می شود. دولت جدید لیبیا اگاه است که در مورد موضوعات سیاسی-استراتژیک، تورکیه یک بازیگر با اهمیتی بوده واین خصوصیت تورکیه از جانب سایر بازیگران بین المللی نیزپذیرفته شده است. کشورهای اروپایی و ایالات متحده امریکا فکرمیکنند که بدون همکاری تورکیه به روند صلح فعلی و ادامه روند سیاسی آن دشوارخواهد بود. دولت لیبیا تورکیه را با درنظر داشت این موقعیت برترآن مورد تشخیص قرار داده است. واین دیدار را نیز باید به دلیل این امر دانست.

تحلیلی بود از پروفیسور دکتورمراد یشیل تاش مدیرو پژوهشگر بنیاد تحقیقات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی تورکیه