Qəhrəman qadınlarımız: Safiye Əli

“Əziz dinləyicilər, “Mənə doğru sualı ver” müsabiqə proqramımıza xoş gəlmisiniz! Mənim adım Esra Güzelsesdir. Müsabiqəyə başlamazdan əvvəl qaydalarımızı xatırlatmaq istərdik.

Bizim iki rəqibimiz var. Hər proqramlarımızın əsas mövzusu var. Bu günün qəhrəmanı türk qadınıdır. Mövzumla bağlı cavabı müsabiqə iştirakçılarımıza oxuyacağam və onlar mənə mümkün olan ən dəqiq sualı verməyə çalışacaqlar. Yəni müsabiqəmiz sual-cavab formatında deyil, cavab-sual formatındadır. Ən sürətli və ən düzgün sualı verən bir xal qazanacaq'' dedi aparıcı.

“Mehmet bəy və Sәdәf xanım, proqramımıza xoş gəlmisiniz. Sizə uğurlar arzulayıram və hazır olduğunuzu güman edərək, dərhal ilk cavabıma keçəcəyəm:

Tam adı Hatice Safiyә Ali olan, lakin daha çox Safiye Ali kimi tanınan məşhur türk qadınımız 1894-cü il fevralın 2-də İstanbulda anadan olub. Atası Sultan Əbdüləziz və II. Əbdülhəmidin köməkçisi olan Əli Kırat Paşadır. Anası Əminə Hasene Xanım 17 il Məkkədə Şeyxülislam olmuş Şam Hacı Emin Paşanın qızıdır. Safiye Əli dörd bacının ən kiçiyi idi. “Böyük bacısı Adviye Sarqut ana tərəfdən Bülent Ecevitin nənəsi idi” deyə Esra xanım cümləsini tamamladı. Dərhal sonra Mehmet bəy: “İlk türk qadın həkim kimdir?” deyə soruşdu.

Aparıcı Esra xanım Mehmet bəyi sürətli və dəqiq sualına görə təbrik etdikdən sonra vaxt itirmədən ikinci mətninə keçdi:

“Safiyə Əli uşaqlıqdan yaxşı təhsil alıb. Onun həkimlik peşəsinə marağı Amerika Qızlar Kollecində təhsil alarkən məktəb direktorunun rəhbərliyi ilə başlayıb. 1916-cı ildə kolleci bitirib. Osmanlı imperiyası dövründə Balkan müharibələri ilə başlayan müharibə illəri həkim ehtiyacını gündəmə gətirib. Lakin o dövrdə Osmanlı İmperiyasında tibb təhsili verən məktəblər olsa da, qız tələbələr qəbul edilmirdi. Bundan sonra təqaüd dəstəyi ilə Almaniyanın Vürzburq şəhərinə  gedib və tibb təhsili alıb''.

Bu dəfə Sәdәf xanım daha sürətli hərəkət edərək sual verdi:

“Safiyə Əlinin təhsil həyatı necə olub?”

Esra xanım Sәdәf xanımı təbrik etdi və üçüncü cavabın daha qısa olduğuna işarə edərək oxumağa başladı:

“Onun adı Ferdinant Krekeler idi və o, göz həkimi idi. “Onlar Safiyə Əli ilə bir ilə yaxın fakültədə assistent işləyərkən tanış olublar və sonra evləniblər”.

Bir müddət gözlədikdən sonra Esra Güzelses dedi: “Cavabımızın sualını mən oxuyum. İslamı qəbul edən Ferdi Əlinin əsl adı nədir və necə tanış olublar? “İştirakçılarımız cavabı bilmədiyi üçün qarşımıza başqa bir sual çıxır” deyən aparıcı dərindən nəfəs aldı.

“Bəli, hazırıq? Son sualımız!

Safiyə Əli 1923-cü ildə Türkiyenin ilk qadın həkimi kimi ölkəyə qayıdıb. Sonra həyat yoldaşı ilə birlikdə İstanbul klinikasını açıb və xəstələri qəbul etməyə başlayıblar. Həmin il o, hazırda Türkiye Qızıl Aypara kimi tanınan Qızıl Aypara Cəmiyyətinin Qadınlar Mərkəzində uşaq sağlamlığı xidmətlərində çalışıb. Daha sonra bugünkü Himaye-i Etfal Cemiyeti Süt Damlası Müəssisəsində ana və uşaq sağlamlığı üçün xidmət göstərən Safiyә Əli 1926-cı ildə qurumun müdiri vəzifəsinə təyin edilib. Lakin 1927-ci ildə istefa verib. 1928-ci ildə xərçəng olduğunu öyrənib" deyə aparıcı Esra Güzelses cümləsini tamamladı.

Sedef xanım daha tez hərəkət etdərək  "Safiyə Əlinin karyerası necə başladı və necə bitdi?" sualını verdi.

“Təbrik edirəm. Yarışmamızın qalibi Sәdәf xanımdır. İcazənizlə dinləyicilərimizə Safiyә Əli haqqında bir qədər də məlumat vermək istərdim.

Türkiyenin ilk qadın həkimi xərçəng diaqnozu qoyulduqdan sonra müalicə üçün Almaniyanın Dortmund şəhərinə gedib və uğurlu əməliyyatdan sonra karyerasını orada davam etdirib. İkinci Dünya Müharibəsi illərində Almaniyada mülki əhaliyə xidmət edib və müharibədən sonra İstanbula qayıdıb. Lakin xəstəliyi yenidən baş qaldırdıqdan sonra Dortmunda qayıdıb və burada bir müddət daha müalicə olunub. Müalicəsinə müsbət cavab verməyən Safiyә Əli 1952-ci il iyulun 5-də 58 yaşında dünyasını dəyişib”, - dedi Esra xanım.

Mehmet bəy söz alaraq rəqibini təbrik etdi və Esra xanıma bu maarifləndirici müsabiqəyə görə təşəkkür etdi. Sәdәf xanım Mehmet beye tesekkur etdikden sonra Esra xanim yeniden söz alaraq dedi: “Yarışmamızın qalibi olaraq İzmirdə Türkiyenin ilk Qadın Muzeyini ziyarət etmək hüququnu qazandınız!

Bəli, əziz dinləyicilər, daha bir müsabiqə proqramının sonuna gəldik. Gələn həftə eyni gün və saatda sizi yenidən gözləyirik. Radionu açmağı unutmayın. "Əlvida" dedi.

Hekayəmizi bütün səhiyyə işçilərinə və ilk türk qadın həkimi olan Safiyә Əliyə həsr etmək istərdik.